2. Dünya Savaşı sonrası dünyanın iki süper gücü olan Amerika Birleşik Devletleri ve Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği arasında gerçekleşen rekabet. İki devlette gerginleşen ortamda birbirlerine moral ve teknolojik olarak üstünlük sağlamaya çalışmış ayrıca uzay çalışmalarında kullanılan roketler, günümüz jet motorları ve balistik füzeler gibi teknolojilerin geliştirilmesinde büyük katkı sağlamışlardır. Uzay yarışını Sovyetler ilk başta önde götürmüş ve uzay teknolojisinde birçok ilke imza atmıştır. Fakat yıllar ilerledikçe ABD arayı kapatmış ve yarışı önde tamamlamıştır. ABD’nin geliştirdiği teknolojilerde Nazi Almanya’sından ele geçirdikleri roket teknolojisinin ve savaş sonrası ABD’ye iltica eden çok sayıca Alman roket bilimcinin de katkısı vardır.
ABD’yi Şoke Eden Olay
1957 yılında Sovyetler ilk uydu olan Sputnik 1’i yörüngeye oturttu ve uzay yarışı başlamış oldu. Kendisini teknolojik olarak üstün gören ABD, bu gelişme karşısında adeta dumura uğradı. O yıllarda zaten ABD’de komünizm paranoyası başlamıştı, bu gelişme de tansiyonu iyice yükseltti. Öyle ki Sputnik 1’den yayılan “bip bip bip” şeklindeki radyo sinyalleri, uydu ABD’nin üzerinden geçerken büyük telsiz ve radyolardan algılanabiliyor, halk arasında büyük korkuya sebep oluyordu. ABD de bunun üzerine ilk uyduları olan Explorer 1’i fırlattı. Bu uydular daha çok bilimsel amaçlarla kullanıldı ve atmosfer incelemeleri yapıldı. Explorer 1 ile Van Allen Radyasyon Kuşağı keşfedildi.
Canlı Uçuşları
ABD ilk olarak uzayda meyve sinekleri ile çalışma yapmıştır. Dünya yörüngesine ilk çıkan ve orada ölen ilk canlı ise Sovyetlerin gönderdiği “Layka” adlı bir köpektir (kapak fotoğrafında). Uçuş boyunca Sovyet bilim adamları Layka’dan gelen verileri gözlemlemiş ve bu veriler insanlı uçuşlara ön ayak olmuştur. Uçuşun 5 ile 7. saatleri arasında Layka’dan gelen canlılık belirtileri kesilmiştir. Aşırı ısınmadan dolayı öldüğü belirtilmiştir. Daha sonra Belka ve Strelka, yörüngeye ulaşıp tekrar dönebilmiştir. ABD ise şempanzeler ile insanlı uçuşlar öncesi çalışmalarını yapmıştır.
İlk İnsan
Uzaya ilk çıkan insan hepimizin de bildiği gibi Sovyet kozmonot (Ruslar astronot yerine kozmonot der) Yuri Gagarin oldu. Dünya etrafında 1 saat 48 dakikada bir tam tur attı ve geri döndü. SSCB’de ulusal bir kahraman ilan edildi ve ülkenin en büyük onuru olan Sovyetler Birliği Madalyası aldı. Gagarin’in uzaya çıktığı gün günümüzde halen Rusya’da kutlanmaktadır. Sovyetler kazandıkları bu hızla uzaya ilk kadını gönderdi ve sonrasında ilk uzay yürüyüşünü gerçekleştirdi. Uzaya çıkan ilk kadın Valentina Tereşkova oldu. İlk uzay yürüyüşünü ise Aleksei Leonov yaptı.
ABD ise uzaya ilk insan gönderme fırsatını kaçırdıktan sonra Ay’a insan göndermeye odaklandı ve bu alanda teknoloji geliştirmeye başladı. Bu kapsamda Gemini Projesi’ni başlattı ve uzayda yörünge değiştiren ilk uzay aracını üretti ve test uçuşlarına başladı.
Ay Uçuşları
ABD, Ay uçuşları için Apollo Projesi’ni başlattı ve Apollo 8 ile ilk insanlı Ay yörüngesi uçuşu yapıldı. Apollo 11 ile mürettebat komutanı Neil Armstrong Ay’a ayak basan ilk insan oldu. Mürettebat 3 kişiydi. Michael Collins yörüngede beklerken Neil Armstrong ve Edwin Aldrin Ay’a iniş yaptı ve tarihi söz söylendi: https://en.wikipedia.org/wiki/File:Neil_Armstrong_small_step.wav
Bu olay uzay yarışının dönüm noktası oldu ve ABD’nin üstünlüğü ile devam etti. Sovyetler de Ay çalışmaları yaptı ama roket testlerindeki başarısızlıklar sonucu önce Ay programlarını ertelediler sonra da iptal ettiler.
İlk Uzay İstasyonu
Sovyetler de Ay’a inişin üzerine ilk uzay istasyonunu, Salyut’u yörüngeye oturttu ancak Ay’a iniş kadar ses getirmedi. Ancak uzayda vakit geçirmenin insan üzerindeki etkileri ve yapılan çeşitli araştırmalar Sovyetlerin diğer uzay istasyonu olan MIR ve Uluslararası Uzay İstasyonu projelerinde çok değerli bilgiler sağladı. ABD ise buna karşılık kendi uzay istasyonları Skylab’ı yörüngeye oturttu.
Rakipler Bir Araya Geliyor
1975 yılına gelindiğinde hem iyi niyet göstergesi hem de uzayda uluslararası bir kurtarma çalışması yapmak için Apollo-Soyuz Test Projesi başlatıldı. Yörüngede Amerikan ve Sovyet araçları birbirine kenetlendi. Bu proje uzay yarışının temsili sonu olarak görülür. Hedeflerin giderek zorlaşması ve artan maliyetler yarışın sonlama sebepleri arasındadır. Bundan sonra her iki ülke de pek rekabete girişmeden kendi çalışmalarını yürüttüler.
