Timur Halife(Temur Halfe) Doğu Türkistan bağımsızlık hareketinin ölümsüz kahramanlarındandır. Timur Halfe liderliğindeki Kumul ayaklanması Doğu Türkistan’da 3 yıl süren bir ayaklanmadır.
191 1 ‘de Kumu!’ da meydana gelen Çin-Mançu-hanlık hükümetinin aşırı zulmü karşısında Timur Halife önderliğinde Çin istilacılarına ve onun yardakçılarından Maksud Şah’a karşı mücadele etmiştir.
Uygur yakın çağ milli tarihinde büyük yankı uyandıran, ama Çinlilerin entrikalın ve Türk liderlerin cehaleti yüzünden trajedi ile sonuçlanan bir ayaklanmadır (1900-1920)
Timur Halife, sonunda Çinlilerin tuzağına düşer. Timur’u son noktada tuzağa düşüren sebep Li Şufu adlı Tungan’ın (Müslüman Çinli) din kardeşliği duygusunu sömürmesi ve Kuranıkerim ‘i tutarak ettiği yemindir. bu tezgahı, dönemin hükumet başkanı Yang Zenşing kurar. Böylece dindar Timur, kendisini aldatmak için yanına dindar görünen bir casus yerleştirileceğini tasavvur bile edemez. Bütün dindarları kendisi gibi saf ve temiz sanması sonunu getirir.
Turfan’da doğmuş, Uygur Türkçesini Uygurlar kadar iyi bilen, Guçung’da bulunanTungan (Müslüman Çinli) birliğinin başkanı Li Şufu din okulunda okumuş olduğu için İslam dininin hükümlerinden haberdardır. Babası onu rütbeli biri olsun diye Çin okulunda (Şiao Tang) okutmuştur. Yang Zenşing ona “Siz benim Timur ayaklanmasını durduracak son çaremsiniz. Bu çare İslam dininden nasıl yararlanılacağını bilmekle mümkündür. Eğer Kur’an vasıtasıyla Timur’un bana güvenmesini sağlayabilirsiniz ve Timur’u bana getirebilirseniz, sizi büyük bir istikbal bekler.” Sözlerini kullanır.
Uygurların milli varlıklarını korumada büyük bir öneme ve güce sahip olan İslamiyet, düşmanın elinde yok edici bir silaha dönüşür. Çünkü Uygurlar Müslüman kardeşlerinden şüphe etmezler. Milletin güven duyduğu kahraman. saflığı yüzünden düşmanının neler yapabileceğini, sahte İslam kisvesine bürünebileceğini bilmez ve mücadeleyi kaybeder.
Timur Halife’nin ordusu dağıtıldı; kendisi de öldürüldü.
Çinliler çok hilecidirler. Uygurlar sürekli Çinlilerin entrikalarına maruzdurlar. Uygur kahramanları merttirler. Oyun bilmezler ve daima Çin hilelerine kurban olurlar. İstiklallerini kaybetmeleri ve yenilmeleri; cahillikten kendi aralarındaki kavga dövüşten düşmanla iş birliğine girişen çıkarcılardan kaynaklanır.
