Düşünce tarihinin ilk bilim kadını kimdir, hiç merak ettiniz mi? Peki bu kadını tanımak ve fikirlerini öğrenmek ister miydiniz?
Önden buyurun o halde…
“İnanmadan önce sorgula ve düşündüklerinin arkasında dur.”
Günümüzde, kadının toplumdaki ve bilimdeki yeri hala tartışılıyorken, 1600 sene önce Hypatia’nın bilime ve topluma önemli katkılarda bulunmuştur. Bilim ve zerafeti yanı sıra güzelliğiyle de ünlü olan Hypatia, ilk kadın matematikçi olmakla beraber filozof ve astronomdur. İskenderiye’nin, o zamanlar en ünlü yeri olan İskenderiye Kütüphanesi’nde felsefe, matematik ve astronomi dersleri vermiştir. MS 360’da İskenderiye’de doğmuş ve yine aynı yerde MS 415’ ölmüştür. Hypatia; dönemin gerici zihniyetleri tarafından, düşünce tarzı sebebiyle yok edilmiştir. Onun düşünce tarzı ise yukarıda ki alıntıda olduğu gibi: inanmadan önce sorgulayıp, düşüncelerinin arkasında durmasıdır.
“Bizi birleştiren şeyler ayıran şeylerden fazladır. Hepimiz kardeşiz.”
Hypatia, babasından aldığı fikir yapısını geliştirerek kendini Platon’un izinde bulur ve Platon ve Aristo gibi büyük filozoflar üzerine, halka açık dersler verir. Hypatia’nın önemli bir öğrencisi vardır ve güzelliğiyle herkesi başından alan Hypatia’ya hayrandır. Sonrasında büyük filozof olan Synesius, Hypatia’ya olan hayranlığını belirten bir çok mektup yazmıştır ve bu mektuplar günümüze kadar gelmiştir.
Hypatia çok güzel bir kadın olmasına rağmen güzelliğine hiç aldırış etmemiştir. Onun için en önemli olan, her filozof gibi fikirleri ve özgürlüğüdür. Hatta kendisine aşık olan Orestes ismindeki öğrencisi bir gün Hypatia’ya, bütün halkın önünde aşkını ilan eder ve aldığı cevap çok ilginç olur: Hypatia daha sonra öğrencisine cevap olarak adet bezini verir ve “Senin asıl sevdiğin bu Orestes. Güzelliği güzellik olduğu için sevmiyorsun.” Sözlerini söyler. Güzelliğin somut bir nesneyle özdeşleştirilemeyeceğini anlatmak istemiştir, aslında. Kalbini kendisine değil, müziğe vermesi gerektiği tavsiyesinde bulunup, bu konuya noktayı koyar.
“Düşünme hakkınızı saklı tutun.”
Hypatia’nın öğrencilerine ilk söylediği, “Düşünme hakkını saklı tut.” Sözüydü. Aslında ne kadar da haklıymış, kendi düşünceleri kendi ölümüne yol açmış neticesinde. İnsanları gerçeğe götüren tek kılavuzun akılcı bir düşünme yöntemi olduğu fikrini savunuyordu Hypatia. Bu fikri öğrencilerine aktarmayı başarmıştır. Hypatia’ya göre insan korkak olmamalı ve başkalarının söylediklerine de kulak asmamalıydı. Ona göre korku korkuyu doğururdu. Dolayısıyla cesaretli olmayı söylemiş ve bir çok insanda olmayan cesarete sahip olmuştu. Ona göre, cesareti olmayanın esareti olurdu…
“Kimse senin gibi düşünmese bile doğru olduğuna inandığın şeyleri yapmayı bırakma.”
Doğru olduğuna inandığımız şeylerden vazgeçmememiz gerektiğini ve asla pes etmememiz gerektiğini savunuyordu. Ona göre, inançla ve pes etmeden insanlığa katkı sağlayacak bir şey üzerine çalışmak doğruydu. Yaptığımız her şeyin bir gün karşımıza çıkacağını söyler. Doğruysa doğru, yanlışsa yanlıştır ama nihayetinde gerçek haliyle karşımıza çıkacağını söyler.
Yaşamın akılla sürdürülmesi ve geçici şeylere çok takılmamamızı söylüyordu ve bunu da kendi aklıyla yapmasını, başkasının aklıyla hareket edip köle olmamasını da söylüyordu, ona göre, akla göre yaşam sürdürülmeliydi. Ona göre, her şetin bir çözümü vardı ve bu çözüm insanların elindeydi, önemli olan aklı kullanmak ve üstesinden gelmeyi başarmaktı.
“Bazen en büyük hatalar, kusursuz sandığımız işlerden kaynaklanır.”
Hypatia’nın zekası da çok keskindir ki dönemin filozoflarına verdiği cevaplarla, onların ağızlarını açık bırakmaktadır. Ayrıca, fikirleriyle de zekasını kanıtlamıştır. Orestes’e verdiği cevaptan da bunu anlamak zor değil.
Tüm bu anlattıklarımdan sonra en üzücü olanı sona bırakmak istedim: Hypatia, o zamanın hıristiyanları tarafından, fikirleri ve yaptıkları sebebiyle putperest ve hain damgası yemiştir. Bu dinci fanatikler tarafından İskenderiye Kütüphanesinde içindekilerle beraber yakılmak istendiğinde, Hypatia kendini değil kütüphanedeki bilimsel çalışmaları düşünmüştür. Neticesinde Hypatia, dinci fanatikler tarafından bir kilisede vahşice öldürüldükten sonra etleri midye kabuklarıyla parçalanıp yakılmıştır. Acı son…
“İnsan, içindeki en iyi ortaya çıkarmalı. Ancak o zaman kendisini tanıyabilir.”
Hypatia, günümüzden 1600 yıl önce yaşamış ve fikirleriyle, yaptıklarıyla topluma örnek olmuştur. Öyle ki 1600 yıl sonra hala bizlere örnek olmaya devam etmiştir. Toplumda kadının yeri çok önemlidir ve ‘her güçlü erkeğin arkasında bir kadın vardır.’ sözünden de daha da ileriye giderek, kadın tek başına bir güçtür ve kıymetlidir.
Hypatia’nın fikirleri benim yazdıklarımla sınırlı değildir. Hayatını ve düşüncelerini merak ediyorsanız, 2009 yapımı ‘Agora’ isimli filmde Hypatia anlatılmaktadır.
Benimde kaynak olarak kullandığım ‘yanlış da olsa düşünmek hiç düşünmemekten daha iyidir’ isimli kitabı da okuyabilirsiniz.
Saygılarımla…
