COVID-19 Aşısı Çeşitleri
•Güvenli bağışıklık yanıtı oluşturmak için COVID-19 virüsünün RNA parçacıklarını taşıyan hastalık yapıcı etkisi olmayan virüslerin kullanıldığı viral vektör aşıları.
•Kendi başına güvenli bağışıklık yanıtı oluşturan protein üretmek için genetik olarak tasarlanmış RNA ve DNA parçacıklarını kullanan son teknoloji bir yaklaşım olan m-RNA ve DNA aşıları.
COVID-19 Aşısı Sonrası Yan Etkiler
Bunlar; yorgunluk, baş ağrısı, ateş, titreme, kas/eklem ağrısı, kusma, ishal, aşı uygulanan bölgede ağrı, kızarıklık, şişlik gibi hafif yan etkilerdir.
Ancak nadir de olsa alerjik reaksiyonların olabileceği göz ardı edilmeden aşı uygulamasından sonra bir rahatsızlık hissedilmesi durumunda en yakın sağlık kuruluşuna başvurulması ve hekime yakın zamanda aşı olunduğu bilgisinin iletilmesi unutulmamalıdır.
Yan Etkilerle Karşılaşıldığında Yapılacaklar
Aşı sonrasında sık olarak karşılaşılabilecek durumlar ve bu hafif durumlara yönelik destekleyici yaklaşımlar şunlardır:
• Aşı uygulanan bölgede ağrı/şişlik/kızarıklık
Aşı uygulanan kolunuza yüksekte olacak şekilde pozisyon verebilirsiniz. Soğuk uygulama yapabilirsiniz. (Örnek: Soğuk suyla ıslatılmış bir havlunun aşı yapılan bölgeye uygulanması vb. Bu sırada cilde doğrudan buz temas ettirilmesinden kaçınılmalıdır.)
• Yorgunluk
İstirahat edip yeterli sıvı alımısağlamalısınız
• Hafif ateş, titreme
İstirahat ediniz, yeterli sıvı aldığınızdan emin olunuz, ağrı kesiciler de kullanabilirsiniz.
• Baş ağrısı
ağrı kesiciler kullanabilirsiniz.
• Kas/eklem ağrısı
İstirahat ediniz, yeterli sıvı aldığınızdan emin olunuz, ağrı kesiciler kullanabilirsiniz.
• Kusma, ishal
Bol sıvı takviyesi yapabilirsiniz, beslenmenizi ishal diyetine uygun olarak düzenleyebilirsiniz. Ağızdan sıvı ve gıda alınamayacak kadar kusma olması durumunda sıvı kaybı olabileceğinden sağlık kuruluşuna başvurunuz.
Oluşan yan etkilerin ciddiyetine bağlı olarak kişilerin daha hafif spor programlarına uyması önerilir
Covid aşısı sonrası kişilerin kendilerini iyi hissettiği sürece fiziksel aktivite yapabileceği düşünülmektedir. Ancak aşı sonrası oluşan ve sık görülen bazı yan etkiler nedeniyle egzersiz planları olumsuz yönde etkilenebilir. Bu nedenle kişiler aşı sonrası oluşan bazı şikayetlerin spor performanslarını etkileyebileceği bilincinde egzersiz yapmalıdır. Oluşan yan etkilerin ciddiyetine bağlı olarak kişilerin daha hafif spor programlarına uyması önerilir.
Aşı sonrası özellikle ilk 48 saat içerisinde kişilerin kendisini iyi hissetmesi halinde hafif egzersizler ile spor yapmaya başlaması önerilir. Aşı sonrası kol bölgesinde oluşan yan etkiler nedeniyle karın ve bacak kas gruplarına yoğunlaşılması faydalı bir yaklaşım olabilir. Yapılan bazı çalışmalar orta düzeyde yapılan egzersizlerin aşı yanıtını olumsuz yönde etkilemediği, hatta vücudun bu konudaki fonksiyonlarını destekleyici özellik gösterebileceğine işaret etmektedir.
Kişiler aşı sonrası ilk 1 hafta içerisinde kendilerini iyi hissettiği sürece yaptıkları spor yoğunluğunu yaklaşık olarak %20 düşürerek meşgul oldukları sportif aktivitelere devam edebilir
Covid aşısı sonrasında yapılmaması gereken herhangi bir spor türü mevcut değildir. Kişiler aşı sonrası ilk 1 hafta içerisinde kendilerini iyi hissettiği sürece yaptıkları spor yoğunluğunu yaklaşık olarak %20 düşürerek meşgul oldukları sportif aktivitelere devam edebilir. Covid aşısı sonrası spor yapılması konusunda dikkat edilmesi gereken en önemli husus, kişinin kendi vücudunu dinleyebilmesidir. Herhangi bir insanın Covid aşısına vereceği yanıtı önceden kestirebilmek oldukça güçtür. Dolayısıyla kişiler, aşı sonrasında meydana gelen yan etkiler konusunda bilinçli olmalı ve vücudun elverdiği ölçüde yapabileceği sporlara yönelmelidir. Bu durumlara ek olarak özellikle kapalı alanlarda yapılan sporlarla uğraşan kişilerin kişisel koruyucu ekipman kullanımlarına devam etmesi önerilir. Genel olarak antikor üretim sürecinin ikinci dozu takiben 2-4 haftalık bir süre zarfı içerisinde meydana geldiği düşünülmektedir. Dolayısıyla kapalı alanlarda spor yapan kişilerin maske, sosyal mesafe ve el hijyeni gibi konulardan taviz vermeden çalışmaları önerilir.
Merak edilenler
Corona atlatıldı ne kadar süre sonra aşı olunabilir?
Hastalığın hemen arkasından aşılanabilir. Antikorların kalıcılığı konusunda ortalama 6 aya kadar bir beklenti var. Ancak gözlemlenebilen ise ortalama 3 ay. Hastalığı atlatan kişilerin eğer antikor oluşturup oluşturmadığına baktırma şansları yoksa 3 ay sonra aşılanmaları uygundur.
Aşı olunsa dahi covid olma ihtimali var mıdır?
Aşı olduktan sonra Kovid-19 olmayacağımızın garantisi yok. Corona virüse yakalanabilirsiniz. Eğer coronavirüse yakalanırsanız , o zaman etrafınıza bulaştırmanız söz konusu olabilir. Aşı enfeksiyonun ağır geçirilmesine karşı çok daha yüksek oranda koruyucu. Ama yüzde 100 değil.
Aşı olunan gün banyo yapılmaması doğru mu?
Aşıdan sonra duş alınmaması, kişilerin mantık yolu ile oluşturdukları bir önlem olsa gerek. Aşı sonrasında aşırı sıcak duş almak, sadece lokal reaksiyon riskini artırabilir. Ancak bunun dışında, “Herhangi bir aşı sonrası duş alınmaz” diye bilimsel bir bilgi yok. Vücuda mikrop girmez.
Aktif grip olanlar aşıyı olmalı mı?
Akut ateşli hastalık sırasında hiçbir zaman aşı yapmak istemeyiz. Bu doğru bir uygulama olmaz. Covid-19 aşısı için de akut ateşli hastalık geçirildikten sonra aşı yapılmalı ki immün yanıt iyi olsun.
Gebe ve kemoterapi alanlar bu aşıyı vurulabilirler mi?
“İnaktif aşılar gebe ve ‘immün suprese’ (bağışıklığı baskılanmış) dediğimiz kanserli, kemoterapi alan hastalar veya HIV pozitif olanlar da dahil herkeste güvenle uygulanabilir aşı kategorisindedir. Ancak inaktif coronavirüs aşısı için yapılan çalışmalarda bu gruplar yer almadı. Gebeler ve emziren anneler için aşı konusu şu anda soru işareti.
Covid-19 aşısı olan birinin virüs bulaştırma ihtimali?
Aslında Kovid-19 aşısı olan kişinin virüsü bulaştırması beklenilen bir durum değil. Virüs çünkü solunum yoluyla bulaşıyor. Üst solunum yolundan alınıyor ve alt sonum yoluna ulaşıyor. Oysa biz aşıyı hem inaktive aşı olarak hem de virüsün normal vücuda girdiği yol dışında başka bir yerden (koldan) uyguluyoruz. Dolayısıyla, böyle bir durum olması beklenmiyor. Bulaştıracak bir yer yok.
Grip aşısı olanlar bu aşı için ne kadar beklemeli?
Hepsi inaktif aşı gurubunda, standart bilgilere göre aralarında süre bırakmaya gerek yok. Bu yeni bir aşı olduğu için grip ve zatürre gibi inaktif aşılarla arada 15 gün bırakılması öneriliyor. Eğer kızamık, kızamıkçık, kabakulak, suçiçeği gibi canlı aşılar yaptırıldı ise aşılar arasında 1 ay süre bırakılması öneriliyor.
