Bu kitap tam anlamıyla Savaşın karanlık yüzünü, faşizmin zulmünü, hükümetlerin katil sıfatını anlatan muazzam bir eser. Kitap tabi ki kurgu ama o dönemki yaşanması muhtemel en dramatik olaylardan birisi. Kitaba kısaca bir değinelim ardından yorum yapalım.
2001 Yılında İstanbul Üniversitesi’nde çalışan Maya isminde bir kadın, Amerika’dan seminer için gelecek Maximillian Wagner adında yaşlı bir profesör ile ilgilenmesi için görevlendirilir. Profesör, 2. Dünya savaşı sırasında Türkiye’ye sığınan akademisyenlerden birisidir. Yani evveliyatında Türkiye geçmişi olan bir akademisyen Wagner. Maya zamanını Wagner ile beraber geçirmeye başlar ve ona eşlik eder.
Bu arada Maya Hanım bir gün eve geldiğinde evinde istihbarat görevlileriyle karşılaşır. İstihbarat görevlileri Maya Hanım’a; “Wagner’in her yaptıklarını rapor etmelesini aksi takdirde Maya’nın Ermeni kökenli bir vatandaş olduğunu herkese duyuracaklarını ve Maya’nın rütbeli asker olan abisinin de bu işten zararlar çıkacağını” söylerler. Yani tehdit ederler.
Maya Hanım, günlerini Wagner ile geçirdiği bir sırada günün birisinde Wagner Şile Sahili’ne gitmek istediğini söyler. Şile’ye vardıklarında kemanı ile denize karşı bestelediği kitaba da ismi verilen Serenad’ı çalmaya başlar. Ardından Wagner soğuk havanın da etkisiyle fenalaşır. Donmak üzere olan profesör, Sturuma diye sayıklamaya başlar. Maya’nındikkati ve çabaları sonucunda Wagner kurtarılır ve hastahaneye kaldırılır. Hastahane de Wagner’in Kanser olduğunu ve az bir ömrü kaldığını öğrenir.
Bu olay üzerine Wagner geçmişte yaşadığı o esrarengiz olayı tüm yönleriyle Maya’ya anlatmaya başlar. Almanya’da Nadia isminde Yahudi bir sevgili olduğunu ve onunla evlendiğini söyler. Hitler’in Yahudilere uyguladığı zulümden kaçmak için Türkiye’ye giderken gestapolar isim değiştirmiş olan Nadia’yı tutuklayarak trenden indirirler. Wagner, istemeye istemeye olsa da Türkiye’ye İstanbul’a gelir ve buradan bağlantı kurarak tutuklanan eşi Nadia’yı kurtarmanın yollarını arar.
Komşuları ve arkadaşları sayesinde Nadia’nın Struma isimli bir gemiyle Türkiye’ye dönmesi sağlanır. Gemide ki yolcuların yaşadığı durum ise adeta bir insanlık suçudur. Gün gelir ve Struma Gemisi İstanbul’a yaklaşır ama İngiliz Hükümetinin baskısı sonucu yolcular indirilmez. Wagner bir yolunu bularak Nadia ile mektuplaşır. Günler sonra Struma’nın İstanbul’da kalmasına izin verilmez ve Karadeniz açıklarına doğru gemi yol alır. Wagner bir tekne ile Struma’ya yaklaşırken gemi birden bile bomba ile patlatılır. Ve Wagner’in dünyası tam anlamıyla burada batar. Tüm bunları anlattıktan sonra Wagner Amerika’ya geri döner.
Şile’de Wagner’i donmaktan kurtarmak için yaptığı çabaların yanlış anlaşılmasından dolayı iftiraya uğrayan Maya, üniversitede ki görevinden uzaklaştırılır. Wagner ile Nadia olayı üzerine yoğunlaşmaya başlayan Maya, Almanya’ya gider ve Wagner’in Serenad isimli bestesini bulur. Ve dalgıç adamların çektiği Struma videoları ile birlikte Wagner’in yanına Amerika’ya gider. Bulduğu tüm bilgileri Wagner ile paylaşır. Ardından birkaç gün sonra Wagner hayata veda eder. İsteği üzerine, Wagner’in külleri, Nadia’nın bulunduğu denize dökülür. Bu şekilde iki sevgili sonsuza dek buluşurlar.
Livaneli’den çok sayıda güzel kitap okuduk evet. Ama Seranad’ın öyle bir yeri var ki, duygusal olsun olmasın herkesin gönlünde derin bir hüzne sebep olduğu kesin.
Livaneli yaptığı bir söyleşide Serenad hakkında “ kurguyla bilginin harmanlanarak yazıldığını” söyler.
Kitabı okuduktan sonra genel bir araştırma yaptım. Struma ile ilgili verilen kitaplar tamamıyla doğru. Struma, işlenen ne ilk ne de son insanlık suçu. İngiltere, Almanya, Rusya ve Türkiye, hiçbir devlet Sturuma’nın sorumluluğunu üstlenmedi. Kitapta öyle bir cümle var ki gerçekten de yaşanılan olayın teması niteliğinde. “ her iktidar öldürür”
Nadia Für Serenade
