Özel gereksinimli çocukların kişisel farklılıkları dolayısıyla hem fiziksel hem de zihinsel gelişimlerini en güzel şekilde sağlayabilmeleri ve içinde yaşamış oldukları ülkenin kendilerine vermiş olduğu eğitim hizmetlerinden yararlanabilmeleri için bazı durumlarda destek almaları gerekmektedir. Özel gereksinimli çocukların fark edilmesi ve uygun eğitimi alabilmesi ise belli bir süreç kapsamında gerçekleşmektedir. Bu süreçte anne ve babalar başta olmak üzere çocuğun çevresinde bulunan ve günlük hayatta onu gözlemleme fırsatı yakalamış olan herkes sürecin içerisinde yer alırlar. Ben bu sürecin daha çok bir öğretmen gözüyle nasıl ilerlemesi gerektiğini ve özel gereksinimli bir öğrenci ile karşılaştığımızda neler yapabileceğimizden bahsetmek istiyorum.
Öncelikle bu konunun ne kadar hassas ve bir çırpıda geçiştirilemeyecek kadar önemli olduğunun farkında olmamız gerekiyor. Bir çocuğun tüm hayatını etkileyecek olan bu kararın kesinlikle ayrıntılı bir araştırmaya tabi tutulması gerektiği kanısındayım. Ayrıntılı ve hassas bir çalışmanın yanı sıra destek ve tedavi ihtiyacı hisseden çocuklarımızın erken fark edilmesi de çok önemli. Her konuda olduğu gibi bu konuda da erken tanı büyük önem arz etmekte ve bu süreç belli bir sıraya göre oluşmaktadır. Bunlar;
1- Farkına varma- tarama
2- Gönderme öncesi süreç
3- Gönderme süreci
4- Tanılama – sınıflama
5- Özel eğitime uygunluk
6- BEP geliştirme
7- Programı izleme
8- Programı değerlendirme
Şeklindedir.
Sınıfımızda özel eğitim gereksinimi duyan bir çocuk olduğunu fark ettiğimizi var sayarsak. Buna kesinlikle birkaç gün ya da haftada emin olamayacağımızı söylemeliyim. Takriben 1,5 ya da 2 ay düzenli bir şekilde izlemeli ve notlarımızı ayrıntılı bir şekilde almalıyız. Çocuğun geçmişi dahil olmak üzere aile yaşamı ve günlük aktiviteleri hakkında da ayrıntılı bilgilere sahip olmamız gerekmekte. Farkına varma tanılama süreci tıbbı ve eğitsel olmak üzere iki ayrı başlıkta açıklanabilir. Bize düşen ise eğitsel tanılamayı en sağlıklı şekilde yürütmektir.
Tanılama süreci belli başlı ilkelerden oluşmaktadır kısaca bunlardan da bahsetmek isterim.
1- Erkenlik ilkesi: tanılama özellikle erken yaşta yapılmalıdır.
2- Bütünlük ilkesi: tanılama çocuğun sadece bir yönü esas alınarak yapılmamalı tüm gelişim aşamaları bilinmelidir.
3- Çeşitlilik ilkesi: tanılama sürecinde özellikle sınıfta öğretim tekniklerinden sadece birini kullanmak yerine birçok teknik ve yöntem kullanılmalıdır.
4- Yeterlilik ilkesi: çocuğun yeterli ve yetersiz olduğu konular ayrı ayrı değerlendirilmeli.
5- İş birliği ilkesi : okul, aile ve alanında uzman kişiler iş birliği içinde olmalıdır.
6- Gizlilik ilkesi : öğrencinin mahrem bilgilerinin yer aldığı bu raporlar ailenin bilgisi olmadan asla paylaşılmamalıdır ve bilgiler sadece sürece yön vermek amacıyla kullanılmalıdır.
Özellikle öğrenme güçlüğü kendini en çok sınıfta belli eden bir problemdir. Örneğin; öğrenci ‘’ b ‘’ yerine ‘’ d’’ yazıyorsa ya da diğer arkadaşlarından daha geç öğreniyorsa bir sorun olduğu düşünülebilinir sınıfımızdaki bir öğrencinin diğerlerinden daha geç öğrendiğini düşünüyorsak ve bu duruma şahit oluyorsak öğretim sırasında daha farklı yöntem ve teknikleri kesinlikle denemeliyiz. Belki de öğretim tekniğimiz yanlıştır, bu yüzden bu konuda elimizden geleni yapmamız gerektiğini düşünüyorum.
Öğrencimizde ters giden bir şeyler fark ettiğimizde 1,5 aylık bir izleme süreci başlatmalı ve bu sırada okul rehberlik öğretmenine bu durumdan kesinlikle bahsetmeli onunla iş birliği içinde olmalıyız. Öğrencimizin özel eğitime ihtiyacı olduğuna kesin karar verdikten sonra aile ile de iş birliği içine girmeliyiz. Tüm bunların yanı sıra öğrencimizle daha yakından ilgilenmeye başlamalı ve teneffüsler dahil her an gözlemlemeye çalışmalıyız. Öğrenememe ya da geç öğrenme sebebi görme veyahut duyma yetisindeki bir sorundan kaynaklanıyor olabilir bu yüzden daha ön sıralara oturtmayı deneyebiliriz. Durumun veliye anlatılması da büyük bir önem arz etmekte bu süreçte, kullanacağımız kelimeler ve en önemlisi üslubumuz sürecin ne derece rahat işleyeceğini belirleyecektir. Veliler bu durumu kabullenmekte muhtemeldir ki zorlanacaklar o yüzden daha profesyonelce olması açısından görüşmeler kesinlikle rehberlik hocası eşliğinde saygı çerçevesinde yapılmalıdır. Veli ile görüşme sağlandıktan sonra 1,5 aylık izleme sürecimiz de dahil olmak üzere öğrenciye ait olan bazı bilgilerin bulunduğu, ki bu bilgiler kısaca şu şekildedir ;
1- Öğrenci kimlik bilgileri
2- Daha önce gittiği okul varsa oradaki ders kayıtları
3- Müfredata göre öğrencinin bulunduğu konum
4- Öğrenci ailesiyle yaşamıyorsa kaldığı kurumdan alacağımız bilgiler
5- Dil, konuşma ve motor becerilerine dair raporlar
Tüm bu bilgilerin bulunduğu rapor ile öğrenci RAM merkezlerine gönderilmelidir. Hastanelerde ve sağlık merkezlerinde muayene süresi bazı zamanlar çok kısa olduğu için gönderme öncesi süreç kesinlikle çok önemlidir. Aile ile öğretmenin gözlemleri de bazı zamanlar birbirinden farklı ve çelişkili olabilir bu durumda çocuğu gözlemleme süreci biraz daha uzayabilir. Sağlıklı bir sonuç için tüm bunların bütünlük sağlanması çok önemlidir.
