Deliler Osmanlıların eyalet sınıfı askerlerindendi. Osmanlı Devleti’nin önemli bir askeri sınıfı olan Deliler; 15.Yüzyıldan itibaren birçok savaşa katılmış ve cesaretleriyle takdir toplamışlardır. Ön safhalarda düşmanla çarpışan Delilerin asıl ismi ‘‘Delil” idi. Rehber ve öncü anlamına gelen Delil, daha sonraları Deli’ye dönüşmüştür. Osmanlı Ordusu için savaşmayı İslam dinine hizmet sayan delilerin ortak özelliği ölüm karşısında kayıtsız olmalarıdır. Ölüm korkusu duymayan delilerin sloganı ”Kaderde ne varsa o gelir başa” idi.
Osmanlı ordusunun fedaileri olan deliler Anadolu beyliklerinde, donanma hizmetinde kullanılan askerler olarak biliniyor. Osmanlı teşkilatında hafif yaya asker olarak geçen Deliler ordunun en ön safında düşmanı ürküten kıyafetleri ve düşmana karşı korkusuzca saldırmaları ile tanınıyorlar.
Evliya Çelebi’nin Seyahatnamesinde övgüyle bahsettiği Deliler’in diğer adı ‘‘Azaplar”dır. Henüz Yeniçeri Ocağı kurulmadan önce, azap teşkilatı mevcuttu. Azaplar ise Anadolu’dan toplanmış dinç ve kuvvetli Türk gençlerinden meydana geliyordu. Bunlar; yaya, kale ve donanma azapları olmak üzere üç sınıftı. Yeniçeri ocağından bile eski olan deliler ocağına girmek oldukça zordu. Hem atik hem de güçlü olan deliler, özel ve zorlu eğitimlerden geçiyordu.
Azap kelimesi, Osmanlıca bekar anlamına gelmektedir. Deliler, özel bir birlik olduğu için evlenmeleri yasaktı. Azap sınıfındaki askerler savaşlarda zırh giymezlerdi. Kıyafetleri Aslan, kaplan ve Tilki postundan yapılır ve özel olarak hazırlanırdı. Hazırlanan bu kıyafetlerin ürkütücü olmasına dikkat edilirdi. Deliler’in düşmanı endişelendiren giyimleri ve güçlü elleriyle düşmanı yere serdikleri söylenir. Genelde silah ve pala kullanan askerler, daha hızlı hareket edebilmek için bacak zırhı da giymezlerdi. Bununla birlikte ‘‘Cebe” adı verilen ve diğer askerlerin her savaş öncesi giydikleri çok parçalı zırhları da giymedikleri rivayet edilir. Bir rivayete göre de askerler, ıslak mermere tokat atarak talim yapıyorlardı. ”Osmanlı Tokadı’‘ deyiminin de yine Deliler ile birlikte çıktığı söylenmektedir.
Zaman içerisinde Altmışar kişilik “Bayrak” adı verilen ocaklara ayrılan Deliler, seferlerde “Delibaşı” adı verilen komutanları tarafından yönetilmişlerdir. 18. yüzyılda bozulmaları sonucu yönetimi altındaki beylerbeyinin görevden alınmasıyla yetkilerini kaybetmişlerdir. Bu süreçten sonra köylere saldırmaya başlamışlar ve eşkıyalık faaliyetleri düzenlemişlerdir. Tüm bu yaşananlardan sonra 1829’da 2.Mahmut tarafından dağıtılmışlardır.
