İranlı şair, filozof, matematikçi ve astronom. Asıl adı Gıyaseddin Ebu’l Feth Bin İbrahim El Hayyam’dır. 18 Mayıs 10 8’de İran’ın Nişabur kentinde dünyaya gelen Ömer Hayyam, bir çadır ustasının oğluydu. Çadırcı anlamına gelen soyadını babasının mesleğinden almıştır. Ama soyadından çok daha fazlasını yaptı. İbn Sina’dan sonra en büyük şark âlimi olarak kabul edildi. Önemli tıp, fizik, astronomi, cebir, geometri ve yüksek matematik eğitimi alan Ömer Hayyam’ın devrin tüm bilgilerini bildiği söylendi. Herkesten farklı olarak eserlerinin çoğunu kendisi yazmadı ama sıkça duyduğumuz deyimlerin görünmeyen kahramanıdır. Eldeki ender kayıtlardan hareketle Ömer Hayyam’ın eserleri şu şekilde sıralanabilir. Bilimsel kitapları arasında Cebir ve Geometri, Fizik Bilimleri Özeti, Varlık, Varlık ve Görüşler Bilgisinin Özeti, Bilgeliğin Ölçüsü ve Zihin Bahçesi yer alır. En büyük eseri Cebir Risalesi’dir. On bölümden oluşan bu kitabın dört bölümünde kübik denklemleri inceledi ve bu denklemleri sınıflandırdı. Matematik tarihinde ilk kez bir sınıflandırma var. Cebiri sayısal ve geometrik bilinmeyenlerin belirlenmesi ile ilgilenen bilim olarak tanımladı. Ayrıca Hayyam iki terimli açılımı da keşfetti. Muhtemelen bu genişlemedeki binom teoremini ve katsayıları keşfeden ilk kişidir. (Pascal üçgeni olarak bildiğimiz şey aslında Hayyam üçgenidir). Ömer Hayyam, eğitimini aldıktan sonra Semerkant’ta Cebir Risaliye ve Rubaiyat’ı yazmış ve kendisine bu güne kadar devam eden bir ün kazandırmıştır. Üç ünlü devrin ismi Nizamülmülk, Hasan Sabbah ve Ömer Hayyam bu şehirde toplanmıştır. Zamanın hanı Melikşah, adı devlet düzeni anlamına gelen veziri Nizamül-mülk’e güvenmiş ve bu adaya yakışır bir hayat yaşamıştır. Ömer Hayyam ile ilk kez Semerkant’ta tanışan Nizam, onu İsfahan’a davet eder. Orada karşılaştıklarında ona devlet rüyasını anlatır ve büyük rüyasını gerçekleştirmek için Hayyam’dan yardım ister. Ancak Hayyam devlet işlerine karışmak istemez ve onun teklifini reddeder. Aralık 1131’de doğduğu Nişabur’da ölümlü dünyadan ayrıldı.
Ömer Hayyam’ın Hayatı ve Eserleri
