Değiştirilemez Token (NFT) nedir?
Değiştirilemez bir jeton, yalnızca benzersiz bir dijital varlıktır. Bitcoin gibi varlıklar değiştirilebilir, yani tüm bitcoin’ler aynı ve tamamen değiştirilebilir. Değiştirilemez bir jetonun bir örneği, bir sanat eseri olabilir. Aynı dijital sanat eserlerinden ikisine sahip olabilirim ama her biri tamamen benzersiz. Aşağıdaki örnek, kripto sanatçısı Josie’den iki NFT’yi göstermektedir.
İki parçası, “Choose” 4. basım ve “Choose” 5. basımı aynı görünebilir, ancak tamamen blockchain’e özgüdür.
Artık NFT’lerin ne olduğunu açıkladığımıza göre, bu varlıkların kapsamlı geçmişine dalabiliriz.
2012–2013: Renkli Paralar
Renkli Madeni Paraların var olan ilk NFT’ler olduğu iddia edilebilir. Renkli Madeni Paralar, bir bitcoin’in küçük değerlerinden oluşur ve bir bitcoin’in en küçük birimi olan tek bir satoshi kadar küçük olabilir. Renkli Madeni Paralar, çok sayıda varlığı temsil etmek için kullanılabilir ve aşağıdakiler dahil olmak üzere birden fazla kullanım durumuna sahip olabilir:
- Emlak
- Kuponlar
- Kendi kripto para biriminizi çıkarma yeteneği
- Bir şirketin hisselerini ihraç etmek
- Abonelikler
- Erişim belirteçleri
- Dijital koleksiyonlar
Renkli Madeni Paralar, Bitcoin’in yeteneklerinde büyük bir sıçramaya örnek teşkil ediyordu, ancak dezavantajları, yalnızca herkesin kendi değeri üzerinde anlaşırsa belirli değerleri temsil edebilmesiydi. Bitcoin’in kodlama dili hiçbir zaman kendi ağı içinde bu tür davranışları mümkün kılmak için tasarlanmadı, bu nedenle Renkli Paralar yalnızca en zayıf katılımcıları kadar güçlüydü. Örneğin, 3 kişi 100 Renkli Madeni Paranın 100 şirket hissesini temsil ettiği konusunda hemfikir. Bir katılımcı, Renkli Paraları artık şirket hisselerini temsil etmek için eşitlemediğine karar verirse, tüm sistem çöküyor.
Renkli Madeni Paralardan ilk söz, 2012’nin başlarında Yoni Assia tarafından “bitcoin 2.X (diğer adıyla Renkli Bitcoin) – ilk özellikler” başlıklı bir blog gönderisinden geliyor gibi görünüyor. Gönderisinde Renkli Madeni Paraları tartışıyor, ancak çeşitli varlıkları veya kullanım durumlarını temsil ettiklerine atıfta bulunmuyor. Bunun yerine, Renkli Paraların “Genesis işleminin” bir parçası olan bitcoinler olduğundan, benzersiz ve normal bitcoin işlemlerinden tanımlanabilir olduklarını iddia ediyor. Görünüşe göre bu yeni varlıkların potansiyeli, Meni Rosenfeld’in “Renkli Madeni Paralara Genel Bakış” başlıklı bir makale yayınladığı 4 Aralık 2012 tarihine kadar araştırılmamıştı. Birkaç ay sonra 2013’te “Renkli Paralar – BitcoinX” başlıklı başka bir makale yayınlandı. Bu makale yalnızca ilkinden daha derinlemesine değil, aşina olabileceğiniz yazarlara da sahipti; Yoni Assia, Vitalik Buterin, Lior Hakim ve Meni Rosenfeld.
Renkli Madeni Paraların kusurları ortadadır; sistem izin verilen bir ortamda en iyi şekilde çalıştı, bu da bazı durumlarda basitçe bir veritabanı kullanmanın daha iyi olduğu anlamına geliyor. Bununla birlikte, Renkli Madeni Paralar daha fazla deney için kapıyı açtı ve NFT’ler için temellerin çoğunu attı. Gerçek dünya varlıklarını dağıtılmış defterlere koymanın muazzam potansiyeli açıktı, ancak uygulama daha esnek bir blok zinciri gerektiriyordu.
2014 – Karşı Taraf
Renkli Madeni Paraların yaratılması, birçok insanın varlıklarını blok zincirlerine ihraç etmek için muazzam potansiyeli fark etmesine neden oldu. Bununla birlikte insanlar, Bitcoin’in kendisinin mevcut yinelemesinde bu ek özellikleri etkinleştirmek anlamına gelmediğini de anladı. 2014 yılında Robert Dermody, Adam Krellenstein ve Evan Wagner, Counterparty’yi kurdu: eşler arası bir finansal platform ve Bitcoin blok zincirinin üzerine inşa edilen dağıtılmış, açık kaynaklı İnternet protokolü. Karşı taraf, varlık oluşturmaya izin verilen merkezi olmayan bir borsaya ve hatta XCP ile kripto jetonuna sahipti. Bir ticaret kart oyunu ve meme ticareti de dahil olmak üzere çok sayıda proje ve varlığa sahipti.
Nisan 2015 – Karşı Tarafta Yaratılış Büyüsü
Spells of Genesis oyun yaratıcıları, oyun içi varlıkları Counterparty aracılığıyla bir blok zincirine yayınlamak için sadece öncüler değil, aynı zamanda bir ICO başlatan ilk kişiler arasındaydı. Bu kadar erken, aslında, ICO’lar daha sonra kitle fonlaması olarak adlandırıldı. Spells of Genesis, oyun içi para birimi olarak kullanılan BitCrystals adlı bir jeton başlatarak geliştirmeyi finanse etti.
Ağustos 2016 – Karşı Tarafta Daha Fazla Ticaret Kartı
Counterparty, 2016 yılının Ağustos ayında, Counterparty platformunda kartlarını başlatmak için popüler takas kart oyunu Force of Will ile birlikte çalıştı. Force of Will, Kuzey Amerika’daki satışlara göre 4. sıradaki kart oyunuydu; sadece Pokemon, Yu-Gi-Oh ve Magic: The Gathering’in arkasında. Bu olay önemliydi çünkü Force of Will, önceden blok zinciri veya kripto para birimi deneyimi olmayan büyük bir ana akım şirketti. Ekosisteme girişleri, bu tür varlıkları bir blok zincirine koymanın değerine işaret etti.
Ekim 2016 – Karşı Tarafta Nadir Pepe
Memelerin blok zincirine geçmeye başlaması sadece bir zaman meselesiydi. 2016 yılının Ekim ayında, insanlar Counterparty platformunda varlık olarak “nadir biber” çıkarmaya başladı. Nadir bir pepe, bu kurbağa karakterini içeren bir tür meme’dir.
Bu memelerin yoğun bir hayran kitlesi var. Nadir Pepe Meme Dizini adlı bir tür meme değişimi bile var.
Bitcoin blok zincirinde olmak yeterli değilmiş gibi, Nadir Pepe Meme Dizini, pepe memlerinin nadir olduğunu onaylayan “uzmanlara” sahiptir. Tuhaflık bir yana, bu örnek, insanların benzersiz dijital öğeler istediği noktasını gösteriyor.
Bugün, Counterparty kendi platformunda inşa edilmiş çok sayıda projeye sahip ve bunların çoğu NFT benzeri varlıkları içeriyor. Karşı Taraftaki çeşitli projelere buradan göz atabilirsiniz.
Mart 2017 – Ethereum’da Nadir Pepes
Ethereum’un 2017’nin başlarında öne çıkmasıyla birlikte memler de burada işlem görmeye başladı. Mart 2017’de, Peperium adlı bir projenin “herkesin IPFS ve Ethereum’da ebediyen yaşayan memler oluşturmasına izin veren merkezi olmayan bir meme pazarı ve ticaret kart oyunu (TCG)” olduğu açıklandı. Counterparty’ye benzer şekilde, Peperium da meme oluşturma ve listeleme ücretlerini ödemek için kullanılan RARE’nin ticker sembolüyle ilişkili bir tokena sahipti.
Haziran 2017 – Cryptopunks
Ethereum’da nadir bulunan peplerin ticareti hızla artarken, iki “yaratıcı teknoloji uzmanı” hafif bir bükülme ile kendi NFT projelerini yaratmaya karar verdi. John Watkinson ve Matt Hall, Ethereum blok zincirinde oluşturulan benzersiz karakterler yaratabileceklerini fark ettiler. Karakterler 10.000 ile sınırlı olacak ve iki karakter aynı olmayacak. 1990’larda Bitcoin’in öncüleriyle deneyler yapan Cypherpunk’lara referans olarak projelerine Cryptopunks adını verdiler.
Şaşırtıcı bir şekilde, Watkinson ve Hall, Ethereum cüzdanı olan herkesin ücretsiz olarak Cryptopunk talep etmesine izin vermeyi seçti. 10.000 Cryptopunk’ın tümü hızlı bir şekilde talep edildi ve insanların onları alıp sattığı gelişen bir ikincil pazar başlattı. Yeterince ilginç bir şekilde, Cryptopunks henüz icat edilmediğinden ERC721 standardını takip etmiyor, ancak sınırlamaları nedeniyle tamamen ERC20 de değildiler. Bu nedenle, Cryptopunks en iyi ERC721 ve ERC20 hibrit olarak tanımlanabilir.
Ethereum Token Standardı (ERC) nedir
Ethereum blockchain, etkileşimlerinin düzgün çalışmasına izin vermek için ağındaki farklı token türleri için çeşitli teknik standartlara sahiptir. “ERC”, “Ethereum Yorum Talebi” anlamına gelir. En yaygın standart, belirteçlerin birbirleriyle beklenen bir şekilde etkileşime girmesine izin veren kurallara sahip olan ERC20’dir. Bu standart çerçeve, geliştiriciler için Ethereum’daki diğer belirteçler veya uygulamalarla etkileşime girmesi gereken belirteçler oluştururken büyük ölçüde yararlıdır. ERC20 tokenları, Ethereum’daki birçok işlev için iyi çalışsa da, benzersiz tokenler oluşturmak için en iyisi değildir. Bunun için ERC721 icat edildi. ERC20’ye birçok yönden benzer olsa da, ERC721, Ethereum blok zincirindeki değiştirilemez tokenler için teknik standart olacak şekilde amaca yönelik olarak üretildi. İki standart arasındaki temel fark, ERC721’in bloktaki bireysel tokenlerin sahipliğini ve hareketlerini takip etmesidir, bu da zincirin fungible olmayan tokenları tanımasını sağlar. Yeni NFT teknik standardını kullanan ilk proje ünlü CryptoKitties idi.
Ekim 2017 – CryptoKitties
CryptoKitties ile NFT’ler ana akıma ulaştı. CryptoKitties, oyuncuların sanal kedileri benimsemelerine, büyütmelerine ve takas etmelerine olanak tanıyan blok zinciri tabanlı bir sanal oyundur. Blok zincirinde kediler!
Bu inanılmaz proje görünüşte CoinDesk’ten CNN’e kadar her haber istasyonunda yer alıyordu. Belki de bunun nedeni, oyunun Ethereum blok zincirini tıkaması ve yavaşlatması ya da insanların ticarette çılgınca karlar elde etmesiydi.
Hatta bazı sanal kediler 100.000 doların üzerinde satış yapıyordu.
CryptoKitties, Axiom Zen adlı Vancouver merkezli bir şirket tarafından Ekim 2017’de ustaca bir şekilde piyasaya sürüldü. Ekip, Ethereum ekosistemi için dünyanın en büyük hackathon’u olan ETH Waterloo Hackathon sırasında alfa sürümünü yayınlarken birkaç aydır proje üzerinde çalışıyordu. 400’den fazla geliştiricinin katılımıyla, oyunu tanıtmak için mükemmel bir yer ve zamandı. CryptoKitties ekibi hackathon’da birinci oldu ve oyun hızla viral oldu.
CryptoKitties’in yükselişi, yangına daha fazla yakıt ekleyen 2017 kripto boğa piyasası ile aynı zamana denk geldi. İnsanlar deli gibi sanal kedileri alıyor, yetiştiriyor ve ticaretini yapıyorlardı. Bu, birçok insanın gözünü değiştirilemeyen jetonların potansiyeline açtı. Axiom Zen daha sonra, a16z ve Google Ventures dahil olmak üzere en iyi yatırımcılardan 15 milyon dolarlık finansman sağlayan Dapper Labs adlı bir şirket kurdu. CryptoKitties topluluğundaki etkinliğe tanık olduktan ve en iyi yatırımcıların Dapper Labs’e para akıttığını gördükten sonra, insanlar NFT’lerin gerçek gücünü fark etmeye başladı.
2018–2019 – NFT Kambriyen Patlaması
2018 ve 2019, NFT ekosisteminde muazzam bir büyüme gördü. Artık mekan içinde 100’den fazla proje var ve işlerde daha fazlası var. OpenSea ve SuperRare liderliğindeki NFT pazarları giderek artıyor. Ticaret hacimleri diğer kripto piyasalarına kıyasla küçüktür, ancak hızlı bir şekilde büyüyorlar ve uzun bir yol kat ettiler. Metamask gibi Web3 cüzdanları gelişmeye devam ettikçe NFT ekosistemine dahil olmak daha kolay hale geldi. Dapper Labs, yakın zamanda gaz ödemesi gerektirmeyen bir Dapper cüzdan başlattı. Ek olarak, artık NFT pazar ölçütlerine, oyun kılavuzlarına giren ve alanla ilgili genel bilgiler sağlayan nonfungible.com ve nftcryptonews.com (utanmaz eklenti) gibi web siteleri de var. The Block’un bu grafiği, mevcut ekosistemi gösteren iyi bir iş çıkarıyor.
CryptoKitties, NFT’nin izini sürdüler, ancak benzersiz dijital varlıklar oluşturarak zemini hazırlayan önceki projeler olmadan bunu başaramazlardı. Nonfungible.com tarafından yayınlanan bu ilginç grafik, CryptoKitties’in mevcut NFT ekosistemi için ne kadar önemli olduğunu gösteriyor.
Bu tablo, CryptoKitties’e sahip olan kişilerin diğer NFT oyunlarını oynama eğiliminde olduğunu, diğer NFT oyunlarını oynayan kişilerin ise genellikle başkalarını oynamak için genişlemediğini göstermektedir. CryptoKitties, NFT dünyasına mükemmel bir ağ geçidi görevi görür.
CryptoKitties ayrıca, tamamen yeni bir kedi veya ERC721 jetonu oluşturan farklı kedileri yetiştirme işlevselliği nedeniyle büyük bir büyüme yaşamış olabilir. Artık NFT’ler için karakter adları (alan adlarına benzer), sanal arazi planları, sanal giysiler, etkinlik giriş biletleri, asteroid madenciliği kaynakları ve daha fazlası dahil olmak üzere sonsuz işlevler var. Belki de alandaki en heyecan verici gelişme, öğeleri birlikte çalışabilir hale getirmek için birbirleriyle işbirliği yapan çok sayıda NFT oyunu ve projesidir. Örneğin, belki bir oyundaki bir oyuncunun başka bir oyuna getirilebilen ve nadir bir kıyafet haline gelebilecek bir kılıcı vardır. Birlikte çalışabilirlik sayesinde olasılıklar gerçekten sonsuzdur.
Sonraki Nereye?
NFT geçmişi çoğu insanın düşündüğünden çok daha uzundur. NFT’lerde ilk denemeler 2012–2013 Renkli Para dönemindeydi, ancak şimdi 2019’da hala istisnai bir şekilde erken olduğumuza inanıyorum. Son iki yılda yaşadığımız muazzam büyümeye rağmen, alan hala son derece genç ve büyüme ancak devam edecek. Aslında, daha fazla kişi ve şirket NFT’lerin sahip olabileceği etkiyi fark ettikçe ve bunları daha fazla uyguladıkça NFT ekosisteminin büyümesinin hızlanacağına inanıyorum. Geliştiriciler yenilikçi kullanımlar yaratmaya devam edecek ve birlikte çalışabilir öğeler tamamen oyunun kurallarını değiştirecek.
NFT, kripto veya diğer ilginç konular hakkında daha fazla içerik için beni takip edin.
