Nesli tükenen hayvanlar listesi zaman geçtikçe uzamaya devam etmektedir. Gezegenimiz biyolojik çeşitliliğin yüksek bir yer olmasına karşın zaman içerisinde bazı hayvanların neslinin tükenmesine engel olunamamıştır. Nesli tükenen hayvanlar genel itibarıyla dünya üzerinde en üstün tür olarak görülen insan türünün gerçekleştirdiği hatalı eylemler sebebiyle böyle sonla karşılaşmışlardır. Bu konuda pek çok bilimsel çalışma yapılmasına ve insanların bilinçlendirilmesi için yoğun çabalar sarf edilmesine rağmen halen hayvanların soylarını rahatça devam ettirebilmesi için gereken ortam sağlanamamıştır.
Hayvanların nesillerin tükenmesinde elbette ki tek sebep insanlar değildir. Doğal seçilim dediğimiz ve kabul ettiğimiz durumda hayvanların nesillerinin tükenmesindeki faktörlerden birisidir. Doğal seçilim gereği dünya üzerinde değişen iklim koşulları gibi sebeplerle bazı türler yeni yaşama yine doğal özelliklerinden kaynaklı olarak ayak uyduramazlar ve yok olurlar.
Türkiye’de Nesli Tükenen Hayvanlar
Öncelikle bir soru ile başlayalım. Nesli tükenen hayvanlar hakkında neler biliyorsunuz? Dünya yaşam şartları gereği pek çok canlı türüne ev sahipliği yapmaktadır. Bu canlı türlerinden bazıları ise diğerleri kadar şanslı değillerdir. Ne yazık ki nesli tükenen hayvanlar listesi günden güne uzamaktadır. Türkiye’de özellikle Haçiko Derneği hayvan haklarını koruma adına geniş çalışmalar gerçekleştirmektedir. Ancak sadece onun çalışmaları tek başına yeterli olmamaktadır. Sizin için hazırladığım bu listede Türkiye’de ve Dünya’da bir daha isteseniz de görme şansınızın olmadığı hayvanları sıralayacağım.
- Asya Fili
- Asya Aslanı
- Hazar Kaplanı
- Orman Horozu
- Anadolu Leoparı
- Yılanboyun
- Eski Dünya Kunduzu
- Hubara Kuşu
- Kafkas Bizonu
Türkiye’de bazı türler yok olmuş bazıları ise yok olma tehlikesi ile karşı karşıyadır. Hem nesli tükenmekte olan hayvanlar hem de nesli tükenen hayvanlar…
Asya Fili
Asya Fili’ne ait kalıntılar Türkiye’de sıkça rastlanmıştır. Bu tür dünya üzerinde yaşayan iki fil türünden birisidir. Ayrıca Elephas cinsinin günümüzde yaşayan tek üyesi durumundadır. Asya Fili, Bangladeş, Hindistan, Sri Lanka ve Endonezya’nın bazı bölgelerinde görülmektedir. Bir dönem Türkiye’de de yaşadığı bilinen türün bu topraklarda neslinin 19. yüzyıl dolaylarında tükendiği düşünülmektedir.
Asya Aslanı
Geçmişte dünya üzerinden oldukça yaygın bir yaşam alanı bulunan bu türün nüfusu 2010 verilerine göre toplam 411 kadardır. Zamanında Hindistan’dan Yunanistan’a kadar yayılmış tür Türkiye’de ise son olarak 13. yüzyılda Anadolu’da yaşam sürdüğü öne sürülmektedir.
Hazar Kaplanı
1970’li yıllarda tamamen yok olan Hazar Kaplanı günümüz Türkiye sınırları içerisinde sayıca fazla olan kedigillerden birisiydi. Yaşadığı bölgeler ise batıda Türkiye olmak üzere Hazar Denizi, İran, Afganistan ve Türkmenistan bölgeleriydi.
Orman Horozu
Son olarak İzmir’in dağlık bölgelerinde görülen Orman Horozu’nun artık tamamen neslinin tükendiği düşünülmektedir. Bu hayvan kümes hayvanı olmasına karşın uçabilmekteydi.
Anadolu Leoparı
Birkaç yıl önce Diyarbakır’da görülen ve maalesef vurulan bu türün kesin olmamakla birlikte neslinin tükendiği düşünülmektedir. Anadolu Leoparı ayrıca Anadolu Parsı olarakta bilinmektedir.
Yılanboyun
Avrupa’dan Asya’ya kadar içerisinde Türkiye’nin de bulunduğu geniş bir coğrafyada yaşamakta olan bu tür ne yazık ki dikkatsizlikler ve önlem alınmamasından ötürü olarak artık Türkiye sınırları içerisinde bulunmamaktadır.
Eski Dünya Kunduzu
Avrupa’nın tamamından Orta Asya’ya kadar ilerleyen büyük bir coğrafyada yaşamasına rağmen Türkiye’de artık soyunun tükendiği düşünülmektedir.
Hubara
Diğer kuş türlerine göre neredeyse hiç ses çıkarmayan bu kuş türünün Anadolu’da nesli tamamen tükenmiştir. Ancak Kanarya Adaları, Pakistan ve Kuzey Afrika bölgelerinde soyunu devam ettirmektedir.
Kafkas Bizonu
Kafkas Bizonu yahut bilinen bir başka adıyla Avrupa Bizonu geçmiş yıllarda Avrupa’da ve Anadolu’nun neredeyse tamamında yaşamaktaydı. 16. yüzyılda Anadolu sahnesinden silinen bu tür günümüzde yalnızca Rusya, Ukrayna ve Polonya çevrelerinden görülmektedir. Bu bölgelerde görülebildikleri yerler ise Milli Park’lardır.
Türkiye’de Nesli Tükenmekte Olan Hayvanlar
Dünyada bilinen türlerin 16.928’i yok olmak üzere, tehlike altında ya da hassas türler arasında. Dünya Doğayı Koruma Birliği (IUCN) Kırmızı Liste’ye göre Türkiye’de, küresel ölçekte tehlike altında olan 364 tür ve alttür yer alıyor. Nesli tükenmekte olan başlıca hayvanlara göz atalım:
- Sırtlan
- Apollo Kelebeği
- Telli Turna
- Ulu Doğan
- Akdeniz Foku
- Çizgili Sırtlan
- Ala Geyik
- Anadolu Diken Faresi
- Acem Ceylanı
- Tepeli Pelikan
- Afrika Yaban Eşeği
Sırtlan
Akdeniz, Ege ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde yaygın olarak yaşayan hayvanlar leşle beslenmektedirler. Bu yanı sıra kümes hayvanları ve küçükbaş hayvanları avlamalarından ötürü insanlar tarafından istenmemektedirler. Sırtlanların bu saldırgan durumları insanların ada aynı şekilde onlara saldırmasına sebep olduğundan dolayı nesilleri tükenme noktasındadır.
Apollo Kelebeği
Apollo Kelebeği’nin yaşam alanı yükseklikleri 1000 ile 2000 metreyi bulan dağlardır. Türkiye’de de bu hayvanın nesli tükenmek üzeredir. Tam olarak nesillerinin neden tükendiği bilinmemekle birlikte yapılan araştırma sonuçlarına göre hastalıklar ve asit yağmurları üzerinden durulmaktadır. Dünya üzerinde ise en çok Polonya bölgesinde bulunmaktadırlar.
Telli Turna
Anadolu insanı üzerinde farklı bir yeri olan Telli Turna türkülere dahi konu olmuş bir türdür. Ancak son dönemlerde bu topraklarda sayılara hızla azalmaktadır. Gelecek yıllarda bir önlem alınmamaıs halinde yok olma tehlikesi karşı karşıya kalabilirler.
Ulu Doğan
Yaşam alanları genellikle soğuk iklimin yaşandığı bölgelerdir. Avına karşı oldukça tehlikeli olan bu Ulu Doğan, Türkiye’de yaşamını sürdürme konusunda tehlike altındadır.
Akdeniz Foku
Türkiye’de görülme ihtimalinin seyrek olduğu Akdeniz Foku oldukça uysal bir hayvandır. Hem Akdeniz hem de Karadeniz’de görülen bu hayvan Akdeniz’de halen az olsada görülebilmektedir. Ancak Karadeniz’de son olarak 1987 yılında görülmüştür.
Çizgili Sırtlan
Doğası gereği kırsal bölgelerden yaşayan bu tür ülkemizde de aynı şekilde kırsal kesimlerde yabani bir ortamda yaşamaktadır. Hiçbir koşulda evcilleştirilmesi mümkün olmayan bu türün yakın gelecekte tamamen neslinin tükeneceği düşünülmektedir.
Ala Geyik
Nesli tükenen hayvanlar arasına girmesini asla istemeyeceğimiz güzelliği ile oldukça değerli olan bu tür ülkemizde avlanmaya karşı koruma altındadır. Türkiye’de zaman zaman karşımıza çıkmakta olan bu türün nesli ne yazık ki tehlike altındadır.
Anadolu Dikenli Faresi
Türkiye’de Silifke ve Çukurova bölgesinde bulunan ormanlarda yaşamaktadırlar. Genel olarak gruplar halinde bulunurlar. Son zamanlarda onlarda Türkiye’de nesli tükenme tehlikesi altında bulunan türler arasına girmişlerdir.
Acem Ceylanı
Koruma altına alınan türlerden biri olan Acem Ceylanı eğer dikkatsizliklerimiz devam ederse ülkemizde yaşama şansları kalmayacak. Ülkemize özgü bir türden mahrum kalacağız.
Tepeli Pelikan
Ülkemizde yer alan sulak alanların yok olması sebebiyle nesillerini devam ettirebilme noktasında tehlikeye düşen Tepeli Pelikan türü korunma altına alınmıştır. Vericiler ile takip edilen bu tür için doğal yaşam içerisinde üremelerini kolaylaştırmak adına çeşitli yapılar inşa edilmiştir.
Afrika Yaban Eşeği
Ülkemizde eskiden sayıca fazla olan bu türün neslinin tamamen tükendiğine dair net bir bilgi olamakla birlikte dönem dönem görüldüğü iddia edilmektedir. Somali’de korunma altına alınan bu tür için ülkemizde de dikkatli olunması gerekmektedir. Aksi halde yok olacaklar.
Dünya’da Nesli Tükenen Hayvanlar
Türkiye’de olduğu gibi Dünya’da da pek çok hayvanın nesli tükenmiş veya tükenme tehditi altındadır. Türkiye’de ki nesli tükenen hayvanlara göz attık. Şimdi de bu durumun Dünya’da nasıl olduğuna bakacağız.
Dodo
Görünümü itibarıyla oldukça etkileyici olan bu türünün ne yazık ki nesli tükenmiştir. Tropik bir kuş türü olan Dodolar Mauritius Adası’nda yaşam sürmüşlerdir.
Cava Kaplanı
Tüm diğer nesli tükenen kaplan türleri gibi Cava Kaplanı’nın da kaderi maalesef aynıdır. Kaliteli kürkleri sebebiyle izinsiz olarak avlanan bu hayvanlar yaşam alanlarının da tahribata uğraması sebebiyle 1993 yılında doğal yaşama veda etmişlerdir.
Karayip Keşiş Foku
Adından da anlaşılması gayet kolay olan bu türün yaşam alanı Karayip Adaları idi. İllegal avlanma sonucu 2008 yılında nesilleri tükenmiştir.
Siyah Batı Gergedanı
Heybetli görüntüsü hayvanlar arasında korku salmış olsada insanlara karşı maalesef yenik düşmüşlerdir. Oldukça değerli olan boynuzları sebebiyle izinsiz avlanma faaliyetleri ile soyları yok edilmiştir. En son 2011 yılında görülen bu tür o tarihten sonra bir daha görülmemiştir…
Steller Deniz İneği
Kuzey kutup noktasına oldukça yakın bir bölge olan Bering Denizi’nde yaşamış olan bu heybetli türün neslinin 1768 yılında tükenmiştir.
Moa
Günümüzden tam olarak 700 yıl önce nesli tükenmiş bir türdür. Yeni Zelanda bölgesinde yaşamış olan bu türün sonunu yaşam alanlarının yok olması ve avlanma faaliyetleri getirmiştir.
Labrador Ördeği
Labrador Ördeği’nin neslinin 1850 ile 1870 yılları arasında tükendiği düşünülmektedir. Çokça avlanan ördeğin lezzeti insanlar tarafından çok tercih edilmemiştir. Bilim adamları laboratuvar ortamında bu türü yeniden doğaya kazandırmaya çalışmaktadır.
Heath Hen
Heath Hen, Kuzey Amerika kıyılarında yaşamıştır. Son olarak 1932 yılında doğal yaşamda bulunan bu tür aşırı tüketim sonucu yok olmuştur. Hatta şükran yemeğinin de bu tür ile açıldığı söylenmektedir.
İmparator Ağaçkakanı
İmparator Ağaçkakanı, günümüzde varlığını devam ettirebilir ancak son 50 yıl içerisinde herhangi bir yerde görülmemiştirler. Resmi kaynaklarda muhtemelen nesli tükenmiş hayvanlar listesinde yer almaktadırlar.
İrlanda Geyiği
İrlanda Geyiği (Irısh Elk) Dünya genelinde var olmuş en büyük geyik türlerinden birisidir. Türe ait son bulgular Sibirya’da elde edilmiştir. Nesilleri ise günümüzden 7.700 yıl önce tükenmiştir. Yaşamlarını devam ettirebilen Kırmızı Geyik ve Nadas Geyiği ile benzer DNA yapısına sahiptir.
Moho
Moholar, Hawaii’de yaşamış olan ve soyu tükenmiş bir kuş türüdür. Bu türün de soyunun tükenmesi izinsiz avlanma ve yaşam alanlarının tahrip edilmesi sonucu gerçekleşmiştir. Görülen son Moho 1934 yılında görüntülenmiştir.
Büyük Auk
Büyük Auk, Kanada, Kuzey İspanya ve Kuzey Atlantik civarlarında yaşamıştır. 19. yüzyıla kadar yaşamlarını sürdürebilen bu türün neslinin tükenme sebebinin ise yaşam sürdükleri bölgede yaşanmış olan buz çağı olduğu ileri sürülmektedir.
Nesli Tükenmekte Olan Hayvanlar İçin Ne Yapmalıyız
Dünya’da nesli tükenen hayvanlar genel olarak aynı sebeplerle bu acı son yaşamaktadırlar. Bu sebepler sırasıyla şu şekildedir:
- Enerji ihtiyaçlarının karşılanılması için inşa edilen elektrik ve nükleer santraller, teknolojinin gelişmesi ile icat edilen yeni nesil av gereçleri.
- Yüksek kentleşme, doğal alanların imara açılması ve bu sebeple yüksek tahribata uğratılması. Su kaynaklarının çeşitli ihtiyaçlar için kurutulması veya azaltılması.
- Ülkeler arasında yaşanan savaşlarda kullanılan ağır tahribat gücüne sahip ateşli silahlar.
- İzinsiz avlanma ve hayvanların değerli organlarının elde edilmesi için öldürülmesi.
- İklim değişikliği sonucu hayvanların alışmadıkları doğal şartlarda yaşamaya çalışmaları ve sonucunda hayatlarını kaybetmeleri
