Mutfak kültürünün ve öneminin bahsedileceği bu yazımıza öncelikle mutfağın tanımını yaparak başlamak istiyorum.
Mutfak Türkçe’ye Arapça “matbah” kelimesinden gelmiştir. “Matbah” kelimesi “yemek pişirilen yer anlamındadır ve zamanla “mutfak” terimi olarak yerini almıştır. Mutfak terimi iki yönde tanımlanabilir. Bu tanımlardan biri “mutfak kültürle ilgilidir” diğeri ise “mutfak fiziki alan ile ilgilidir”. Mutfak her türlü yiyeceğin hazırlandığı, pişirildiği, saklandığı ve bazen de tüketildiği yerdir. Bir diğer deyimle mutfak, yiyecek ve içeceklerin hazırlanmasında kullanılan araç-gereçleri, yemek pişirmenin püf noktalarını, yemek törenlerini gösteren bir kültürdür. Ayrıca beslenmeyi sağlayan yiyecek-içecek türleri ve bunların hazırlanma, pişirilme, saklanma ve tüketilme sürecidir.
Mutfak evin en önemli yerlerinden bir tanesidir. Bu nedenle konumu ve planı oldukça önemlidir.Kuşkusuz herkesin de en merak ettiği yerlerden bir tanesidir. Mutfak evin bambaşka bir dünyasıdır. Lezzetli yemeklerimizi yaptığımız, yeni tatlar denediğimiz, zamanın nasıl geçtiğini anlamayıp da mutlu olduğumuz yerlerden biridir.
Mutfağın tarihsel gelişimi çok geniş ve kapsamlı bir konudur. Çünkü beslenme insanın en doğal gereksinimi olduğundan, bu gelişim insanlık tarihi ile aynı süreci içermektedir. Varsayımlar tarih öncesi insanların meyve, bitki kökleri ve hayvan etleri ile beslendiklerini ve mağarada yaşadıklarını göstermektedir.
İnsanoğlu beslenme ihtiyacını ilkel de olsa çeşitli yollardan sağlamıştır. Bu durum insanlık tarihinin yükselişini gösteren ve bir dönüm noktası olan ateşin bulunuşuna kadar devam etmiştir. Ateşin bulunuşuyla birlikte insanlar yiyecek pişirme yöntemlerini de öğrenmiş ve geliştirmişlerdir.Bu gelişim yemek pişirme sanatını başlatmış ve böylece ‘’ mutfak’’ kavramı ortaya çıkmıştır. Uygarlığın ilk dönemlerinde mutfak; insanların yaşadığı mekanlarla bütünleşmiş durumdadır.
İnsanların tarih boyunca karşılaştıkları gelişmeler, icatları, keşifleri; yaşamlarını ve kültürlerini etkilemiştir. Dolayısıyla bu gelişmeler kültürlerinin bir parçası olan mutfağı da etkilemiştir.Örneğin;
*Ortaçağ’da ki mutfakla ilgili yaşanan gelişmeler Avrupa uluslarının, özellikle de Fransız mutfağının gelişmesi açısından temel oluşturmuştur.
*Yeniçağ’da ise Kristof Kolomb ve Vasco de Gama gibi ünlü gezginlerin deniz aşırı ülkelere yaptıkları seyahatler sonucu mutfakla ilgili gelişmeler olmuştur. Bu gelişmeler gezginlerin seyahatlerinden dönüşlerinde yanlarında getirdikleri mısır, patates, yeşil biber, kırmızı biber, domates, kahve, kakao, hindi gibi ürünleri Avrupa’ya getirmeleriyle olmuştur.
Günümüzde mutfağın kendine özgü kültürel yiyecekler olarak ele alınması bugün Türk mutfağı, Fransız mutfağı, Meksika mutfağı, İtalyan mutfağı, Hindistan mutfağı gibi ün yapmış mutfakları ortaya çıkarmıştır. Unutulmamalı ki Avrupa da “Mutfak Kültürü” gelişmemiş iken Osmanlı mutfağı kendinden bahsettiriyordu.
Osmanlı mutfağı demişken değinmeden olmaz dimi Osmanlıda “Mutfak” ile alakalı kısa bir bilgi notunu da sizlerle paylaşmak istiyorum.
” Fatih Sultan Mehmet tarafından 1475-1478 yıllarında yaptırılan Topkapı Sarayı’nın mutfak bölümü 5250 Metrekarelik bir alanı kapsar. Yemeklerin pişirildiği bölümler dışında – kiler, – aşçı ve yamakların koğuşları, – bir çeşme, – bir cami – bir hamam bulunur.
8 bölümden oluşan mutfakta her bölümün ayrı ocağı, ayrı fırını ve farklı uzmanlık alanları olan aşçı ve yamakları bulunur. 16. yüzyılda Saray mutfağında, hamurcular, simitçiler, pilavcılar, kebapçılar, kuşhaneciler, sebzeciler ve tatlıcılardan oluşan 60 kişilik aşçılar grubu ve 200 yamak çalışırdı. Başlarında ise üst rütbeli bir görevli olarak Aşçıbaşı yer alırdı.
Matbah-ı Amire mutfaklarla birlikte içinde sebzehane, kiler, kasap işletmesi gibi birçok kuruluşu barındırırdı. Saray mutfakları ikisi helvaheneye ait olmak üzere 10 gözden oluşuyordu. Padişahtan en aşağı saray görevlisine kadar herkesin yemekleri bu mutfaklarda pişerdi. Bütün bu mutfaklar, sarayın Birun kısmında ikinci avlunun sağ tarafında inşa edilmişti. Padişah ayrıca Enderun kısmında bulunan ve usta aşçıların hizmet ettiği Kuşhane ismi verilen özel mutfaktan da yararlanıyordu. (*) ”
Mutfağının gelişiminin ilerlemesiyle birlikte yemek kitapları da yazılmaya başlanmıştır. İlk yemek kitabının Apicius adında bir Romalı yazar tarafından yazıldığı bilinmektedir. Günümüzde ise bu giderek artmış ve farklı birçok yemek kitabı yazılmaya başlanmıştır. Yemek yapmak artık daha da kolaylaşmış ve teknolojinin de gelişmesiyle bir tıkla ulaşılabilir hale gelmiştir. Böylelikle yemek yapamama kavramı da tarihin tozlu sayfalarında yerini almaya başlamıştır. Bu hem yeni evli çiftlerin hem de kendini bu alanda geliştirmek isteyenlerin işini iyiden iyiye kolaylaştırmıştır.
Bir diğer konuysa mutfak içerisinde kullanılan eşyaların, aksesuarların, yardımcı araçların yemek yapacak kişiler için önemidir. Pratik olarak işi kısa sürede ve daha güzel daha lezzetli hale getirebilmenin bir sırrı da burada yatmaktadır. Örneğin bir patates soyacağının önemi çok büyüktür. Normalde bıçakla soyulan patatesi mutfağa yeni alışan bir kişi fazlasıyla kaçırarak derinden soyabilir ya da parmaklarına zarar verebilir. Kişinin hevesini daha yolun başında bu gibi ayrıntılarda kırabilirsiniz. Bu yalnızca yeni başlayanlar için değil de mutfakta uzun zamandır tecrübe kazanmış kişiler içinde geçerlidir. Ekonomiklik, pratiklik sağlar.
Baharatlarımız, sebze meyvelerimiz ve mutfak araçlarımızın önemi bir başkadır ve her zaman lezzetli yemekler yapabilmemiz için önemlidir. Yapacağımız lezzetli yemeklerde kullanacağımız her bir araç her bir baharat lezzete lezzet katacaktır.
Peki mutfak dekorunuza dikkat ettiniz mi? Mutfağınızın yerleşimi,masanız,tezgahınızın genişliği ve doluluğu da sizin için önemlidir. Daha geniş ve ferah mutfaklar size her zaman rahatlık sağlayacaktır.Her zaman geniş mutfaklara sahip olabilmek isteriz. Eğer mutfak alanınız dar ise yer açabilme adına her noktayı iyi değerlendirebilmelisiniz. İyi bir yerleşim sonrası hoşunuza gidecek şekilde düzenlediğiniz mutfağınız sizin için özel bir yere sahip olacak.
Kısacası mutfağımız bizim için çok önemlidir, çünkü evimizin olmazsa olmazıdır. Evin tadı tuzu harika mutfaklara sahip olmaktan geçer. Günün yorgunluğunu attığımız, nefes aldığımız, stresimizi giderebileceğimiz en özel bölümlerden biridir. Bunun için doğruca mutfağa hanımlar, beyler :)) Göreceksiniz ki mutfağınız sizin bambaşka dünyanız olacak. Lezzetli yemeklerin bir sırrı da burada saklı!
Birbirinden güzel ve de yemek kokularının eksik olmadığı mutfaklara sahip olmanız dileklerimle… Hoşçakalın
