2002 DÜNYA SOSYAL FORUMU KAPANIŞ KONUŞMASI
Dört yüz yıl önce Floransa yakınlarındaki bir köyde gerçekleşen bir olayla başlamak istiyorum. Bu önemli tarihsel olaya tüm dikkatinizi çekmeme izin verin, çünkü normal uygulamanın aksine, bu bölümden çıkarılacak ahlaki ders için hikâyenin sonuna kadar beklemeniz gerekmeyecek; anlatırken yüzünüze çarpacak zaten.
İnsanlar evlerinde ya da tarlalarda çalışıyordu, her biri kendi işleriyle meşgul, aniden kilise çanının çalındığı duyuldu. Bunlar daha dindar zamanlardı. (16. yüzyılda meydana gelen bir şeyden bahsediyoruz) ve çanlar günde birkaç kez çalardı bu yüzden orada merak edecek bir şey olmamalı, ama bu çan ölüler için kederli çalıyordu ve bu şaşırtıcıydı, çünkü köyden kimsenin ölüm döşeğinde bulunmadığı biliniyordu. Kadınlar sokağa çıktılar ve çocukları topladılar, erkekler çalışmalarını tarlalarda ve başka yerlerde bıraktılar ve yakındaki kilisenin önünde toplandılar ve kime yas tutmaları gerektiğini sordular. Zil birkaç dakika daha çalmaya başladı ve sonunda sustu. Birkaç dakika sonra kapı açıldı ve eşik üzerinde bir köylü belirdi. Şimdi, bu normalde zili çalmaktan sorumlu olan adam olmadığından, komşuları ona zil sesinin neden olduğunu ve kimin öldüğünü sordular. “Çan çalıcı burada değil ve zili ben çaldım,” diye yanıtladı köylü. “O zaman kimse ölmedi mi?” diye komşuları sordu, köylü cevap verdi: “Kimse adını veya benzerini veren kimse. Adalet için ölü sayısını çaldım çünkü Adalet öldü. ”
Bundan sonra ne olduğunu bilmiyorum. Tarihin bize her şeyi asla söylemediği kesinlikle doğrudur… Ama nehirler ve okyanuslar arasında ses köprüleri döşemek, kesinlikle uyuyan dünyayı uyandıracaktır.
Floransa yakınlarındaki köyün cenaze töreni bir daha asla duyulmadı, ama adalet her gün ölmeye devam etti ve devam ediyor. Şu anda, sizin hem uzak hem de yakınınızda, bizim kapımızda, konuştuğumuz şu anda, biri onu öldürüyor. Adalet, sadece adalet. Mütevazı bir adalet hakkına sahibiz, günlük işlerimizde yoldaş olan bir adalete, “adil” in “etik” ile tam olarak ve kesinlikle eş anlamlı olduğu bir adalete, ruhun gıda olarak mutluluğunun vazgeçilmez bir adaletine sahibiz. Kuşkusuz, hukukun gerektirdiği durumlarda mahkemelerde uygulanan bir adalet olmalıdır. Ama her şeyden önce toplumun kendisinden, eylemde kendiliğinden ortaya çıkan bir adaleti, kendisini kaçınılmaz bir ahlaki zorunluluk olarak gösteren bir adaleti olmalıdır.
Köylünün bu Floransa’dan gelen aydınlanma hareketi, bir delinin anlamsız eylemi ya da daha da kötüsü, sadece polis için bir mesele olarak görülecektir. Bugün, dünyaya yoldaşlık adaletini, ruhun mutluluğu için bir ön koşul olan ve hatta – görünse de şaşırtıcı – bir ön koşul olan adaleti getirme olasılığını destekleyen ve ilan eden farklı türden başka çanlardır. Böyle bir adalet mevcut olsaydı, bir insan daha hiç açlıktan ya da bazıları için tedavi edilebilecek, ancak diğerleri için tedavi edilemeyecek birçok hastalıktan ölmezdi.
Bu adalet için hâlihazırda anlaşılabilir bir pratik uygulama kodumuz olduğunu söylemiştim, son elli yıl boyunca İnsan Hakları Evrensel Beyannamesinde otuz temel, sistematik olarak göz ardı edilmezse. Aynı zamanda, ilkelerinin bütünlüğü ve hedeflerinin netliği açısından, İnsan Hakları Evrensel Beyannamesinin, şimdi ifade edildiği gibi ve tek bir virgül değiştirmeden, her politikanın platformlarına avantaj sağlamak için yerini alabileceğini söyledim. Yeryüzünde, özellikle de sözde solda, eski formüllerinde taşlaşmış, bugünün dünyasının acımasız gerçekleriyle yüzleşmek için çok uzaklaşmış veya güçsüz, geleceği bu rasyonele karşı hazırladığı açık ve korkutucu tehditlere kapatarak, duyarlı haysiyetli zamanların insanlığın en büyük özlemi olduğunu varsaydık… Bugün Floransalı köylünün mülkiyeti ve özgürlüğü dört yüz yıl önce olduğundan daha fazla küçümsendi ve kirletildi.
Bilinçli veya bilinçsiz olarak, bugün bıraktığımız uysal, bürokratikleşmiş sendikacılık, devam eden ekonomik küreselleşme sürecinin getirdiği toplumsal uyuşukluktan büyük ölçüde sorumludur. Söylediğim için üzgünüm ama sessiz kalamam. Dahası, La Fontaine’in masallarına kendi dokunuşumu eklememe izin verirseniz, hızlı hareket etmezsek, insan hakları faresinin ekonomik küreselleşme kedisi tarafından açıkça yeneceğini söyleyeceğim.
Sıklıkla iyi niyete sahip samimi insanların iyilik görünümü ile ilgilenmeye ilgi duyan diğer kişilerle tartıştığını duyuyorum, gezegenin çoğu felaket durumda, her ne kadar reddedilemez bir kanıt oluştursa da, tam olarak bir insan haklarına veya en azından tatmin edici bir şekilde ulaşacağımız tek sistem demokrasidir. Şu anda demokrasi dediğimiz toplumu yönetme sistemi. Oy kullanabileceğimiz doğrudur, tüm bunlar doğrudur, fakat demokratik eylem olasılığının burada başladığı ve bittiği de doğrudur. Seçmenler, bir hükümeti hoşnut etmezse ve yerine başka bir hükümet kurup iktidarı değiştirebilirler; ancak, oyları hiçbir zaman dünyayı yöneten tek, gerçek güç olarak etkili olmamıştır.
Özellikle ekonomik güçten, özellikle durmaksızın büyüyen bir kısmı, tanım gereği, demokrasinin istediği ortak yararla hiçbir ilgisi olmayan, egemenlik stratejileri doğrultusunda çok uluslu şirketler tarafından yönetilmektedir. Hepimiz bunun doğru olduğunu biliyoruz. Ancak bizi ham, çıplak gerçekleri görmekten alıkoyan bir tür sözlü ve zihinsel otomatizm sayesinde, demokrasiden canlı ve dinamik bir şeymiş gibi konuşmaya devam ediyoruz, Göremediğimiz şey – sanki gözlerimizin önünde değilmiş gibi – seçtiğimiz ve bu nedenle öncelikle sorumlu olduğumuz hükümetlerin, giderek daha fazla ekonomik gücün “siyasi komiserleri” haline gelmesidir.
Bu dünyada edebiyattan ekolojiye, galaksilerin genişlemesinden sera etkisine, atık arıtımından trafik sıkışıklığına kadar her şey tartışılmaktadır. Ama demokratik sistem, sanki zamanın sonuna kadar doğa tarafından verilmiş, kesin olarak edinilmiş ve dokunulmaz gibi tartışılmaz bir hal aldı. Bizim için çok geç olmadan diğer pek çok gerekli veya vazgeçilmez tartışma arasında, demokrasi ve nedenleri hakkında dünya çapında tartışmaları teşvik etmektir. Vatandaşların siyasi ve sosyal yaşamda oynadıkları kısım, devletler ve uluslararası ekonomik ve mali güç arasındaki ilişkiler, demokrasiyi neyin onayladığı ve neyin reddettiği, mutluluk ve değerli bir varoluş, sefalet ve insanlığın umutları ya da, insanlığı oluşturan basit insanların umutlarını, tek tek ve hep birlikte tartışmalıyız. Kendini aldatmaktan daha kötü bir aldatmaca yoktur. Ve biz böyle yaşıyoruz.
Söyleyecek başka bir şeyim yok. Evet, sadece bir şey: bir an sessizlik istemek. Floransalı köylü bir kez daha kilise kulesine tırmandı, çan çalmak üzere. Lütfen dinleyelim.
22 Ocak 2002, Porto Alegre, Dünya Sosyal Forumu’nda verilen kapanış konuşması.( José Saramago ve çevirmenlerin izni ile basılmıştır.) Portugese’deki orijinal sürüm ve Dünya Sosyal Forumu hakkında daha fazla bilgi için www.worldsocialforum.org Çeviren Robert Finnegan ve Charles Johnson. Değerlendiren: Peter Lenny
