Lingua Franca, aynı coğrafi bölgede yaşayan veya bir süreliğine aynı yerde bulunan ve dilleri birbirinden farklı olan ve yine farklı etnik kökenlerden insanların aralarında iletişim kurmaları için kullanılan bir köprü dildir.
Bu ortak dilin kökenleri Orta Çağ’a kadar uzanmaktadır. Özellikle Akdeniz’in doğu kesimlerinde ticaret ile uğraşana tüccarların bu dilin temellerini attığı düşünülmektedir. Lingua Franca dünya üzerinde farklı formlarla karşımıza çıkmaktadır.
İnsanlar tarih boyunca iletişim kurma ihtiyacı hissetmişlerdir. Fakat bu durum insanın kendisiyle aynı dili konuşan diğer insanlar ile çok daha rahat olurken karşısına farklı bir dil konuşan birisi geldiğinde zorlayıcı olmaktadır. Bundan sebeptir ki insanlar zaman içerisinde ticari, kültürel, akademik, dini ve politik sebeplerden ötürü farklı milletlere mensup insanlar aralarından iletişimi sağlamak adına bir lingua franca belirlemişlerdir.
Lingua Franca’nın Oluşumu
Lingua francalar antik çağlardan beri var olmuştur. Latince ve Koini Yunancası, Roma İmparatorluğu ile Helen kültüründe geçer dil statüsünde konuşulmuştur. Akadca ve Aramice de Orta Doğu’da eski zamanlarda geçer dil olmuştur.
Lingua Franca kimi yerde doğal olarak ortaya çıkarken bazı durumlarda da bölgede bulunan karar vericiler tarafından belirlenmiştir. Bu ortak dil kabuk edildiği bölgede anadilin yanında ikinci bir dil olarak öğretilir. Afrika’da yer alan ülkelerin bir çoğunun kendi anadilleri dışında Fransızca veya İngilizce bilmeleri bu sebepten ötürüdür. Yine aynı şekilde eskiden Sovyetler Birliği himayesinde yaşamış olan Kafkaslar, Orta ve Doğu Avrupa ile Orta Asya ülkelerinde Rusça’nın halen yaygın olarak kullanılması farklı etnik kökenler arasında ki iletişim ihtiyacından kaynaklanmaktadır. Rusça bu bölgelerin köprü dili konumundadır.
Türkiye’de Lingua Franca
Türkiye’ye nüfus çeşitliliği olarak oldukça zengin bir ülkedir. İçerisinde Türkler haricinde Kürtler, Zazalar, Çerkesler ve son dönemde hızla artan nüfuslarıyla Araplar bulunmaktadır. Pek tabi ki nüfusun büyük çoğunluğu Türk ve yine ülkede de en çok konuşulan dil Türkçedir. Hal böyleyken diğer milletlere mensup insanlarda ülke içerisinde Türkçe konuşmak durumundadır. Özetle Türkiye’de yaşayan azınlıkların kullandığı Lingua Franca yani ortak dil Türkçe’dir.
Coğrafi Nedenlerden Bağımsız Koşullar
Lingua Francalar her zaman için coğrafi nedenlerden dolayı oluşmaz bazı durumlarda da tamamen siyasi sebeplerden ötürü ortaya çıkmaktadırlar. Örneğin Orta Çağ’da Hristiyanlığın yayılmasının etkisiyle Latince bu dine mensup insanlar arasında bir ortak dil olmuştur. Keza günümüzde dünya üzerindeki güçlerini 20. Yüzyıldan beri ellerinde bulunduran Amerika ve İngiltere’nin bu politik durumu dünya üzerinde yaşayan insanların İngilizce konuşmalarına sebep olmuştur. Ve İngilizce küresel bir dil haline gelmiştir.
Faydalı olacağını düşündüğüm Prof. Dr. İlber Ortaylı’nın Azeri Türkçesi ve Lingua Franca’dan bahsettiği tv yayınına buradan ulaşabilirsiniz.
