Liminal ne demek diye baktığımızda kelimenin etimolojisine indiğimizde latince kökenli olduğunu öğreniyoruz. “Limen” kökünden gelen liminal, “eşik” anlamındadır. Liminal Space’ler, zaman ve uzayda bir nokta ile bir sonraki nokta arasındaki bekleme alanlarından bahseder. Liminal space nedir; bir giriş alanı olarak özetleyebiliriz. Deyatlıca baktığımızda;
Liminal Space Etkisi Nedir?
Yaşam, beden olarak çıktığımız bir yolculuktan ibarettir. Yaşam yolunda atlattığımız bir sürü eşik noktalarımız bulunur. Her amaç bir eşiğin atlatılmasıyla gerçekleştirilir, yürüdüğümüz bu yol nihayetinde bizi ana amacımıza ulaştıracaktır. Amacına ulaşan kadar ruhlar iç karatıcı bir boşlukta olduğunu fark eder. Artık belirsizlik ve güvensizliğin hâkim olduğu yeni bir adım vardır.
Bir apartmandasınız ve dairenize ulaşmak üzere bir asansöre bindiğinizi düşünelim bu olayda bahsi geçen asansör Liminal Space olarak sayılabilmekte.
Bir alışveriş merkezine girmek üzere aracınızı otoparka bıraktığınızda, alışveriş merkezine ulaşmak üzere bulunduğunuz otopark alanı da yine Liminal Space’e örnek olarak verilebilir. Bu boşluk sayılan alanlarda, liminal space etkisini hissederiz ve fazlaca zaman geçirmek insanları rahatsız edebilir.
Liminal Space Felsefesi Nedir?
İnsanın alıştığı bir döngü vardır, buradan çıkmak, geçmişi arkada bırakmak ve geleceğe doğru devam etmek güçlü bir kararlılığın sonucu oluşur. Bu noktada belirli kaygı ve güvensizlikler peydah olur. Bundan kurtulmanın zorunda olduğunu da bilir. Yeni bir başlangıcın gerçekleşme anına kadar bu boşluğun içerisinde savrulur insan, mücadele eder. liminal space felsefesi
Liminal Mekân Ne Demek?
Liminal mekan anlayışında kimlik verme süreci mümkün olmadığı gibi henüz ne olduğu belirlenmeyen ve sınıflandırılamayan bireyin “boşlukta” kalması olarak tanımlanabilir.
Özetle; Liminal Space, iki mekân veya durum arasındaki geçiş bölgesi olarak tanımlayabiliriz. Liminal alan ne demek birkaç görsel ile pekiştirebilirsek daha faydalı bile olabilir.
Genellikle büyük ve boş mekânlardan oluşur. Baktıkça daha da derin bir ürperti hissedebileceğiniz, rahatsız edici ama nostalji hissiyat bırakabilir. Fotoğraf çalışmaları genellikle düşük çözünürlükte olur ve içerisinde insan bulunmaz. Genelde mekan odaklı çekilmiş ve terkedilmiş veyahut unutulmuş gibi görünür. Karanlık bölgeler ve gölgede kalmış alanlar objektife yansır.
Çoğu film, korku-gerilim türündeki oyunlarda bu kavram kullanılmakta. Bireyler için en kalıcı sahnelerden birini oluşturur.
Liminal Space’in önemi de buradan gelir. Kafa karışıklığına yol açarak stres ve kontrol kaybını tetiklese bile her an tehlike peşinde olmak büyüme ve gelişme için önemli sayılır. Yani hayatın her anlanı ve koşulunda yenilikçi ve yaratıcı davranmanın önemini vurgular.
Liminal Space: Filmlerden Örnekler
The Shining – Cinnet
Stanley Kubrick’in kültleşmiş en iyi filmlerinden Shining sırları ve gizemleriyle izleyeni etkisi altına alıyor.
Yazar Jack Torrance’in kış sezonu kapalı olan Overlook Oteli’nin bakımını üstlenmesi üzerine ailesiyle bu otele taşınması sonrasında meydana gelen metafiziksel olayları konu edinir.
Jack’in doğaüstü sezgilere sahip olan oğlu, zamanla otelin içinde yalnız olmadıklarını, geçmiş ve gelecekten gelen hayaletlerle birlikte yaşadıklarını fark eder ve ailesini buna inandırmaya çalışır.
Aile bir kar fırtınası sebebiyle dağda bulunan bu otelde mahsur kalır ve Jack doğaüstü varlıklar tarafından ele geçirilerek yavaş yavaş akli dengesini kaybetmeye başlar.
Liminal space filmlerine en iyi örnek teşkil eden kült film, Kubrick’in objektifiyle içimize işleyen sahnelere imza atıyor.
Silent Hill – Sessiz Tepe
Rose Da Silva’nın kızı Sharon’ın düzenlilik gösteren uyur gezerlilik hali ve yaşadığı ruhsal sıkıntılara bir türlü çare bulunamamaktadır. Kendisine çare arayan anne, Sharon’ı sadece rüyalarında gördüğünü ifade ettiği Silent Hill’e götürme kararını alarak çözüm bulur. Sharon’ın babası bunu istemese de Rose, kızı ile buraya ulaşmak üzere yola çıkacaktır. Varması kolay olmasa da yolculuğa çıkarlar.
Bölgeye yaklaştıkça tuhaf olayların yaşandığını fark ederler. Bir noktada kızını kaybeden ona ve onun peşine düştüğü tür tür tehlikeler ve gizemlerle kuşatılmış olduğunun farkına henüz varamaz.
Cube – Küp
1977 yapımı Vincenzo Natali imzalı Cube, Kanada yapımı bağımsız bilimkurgu gerilim filmlerinin kült örneklerinden. Düşük bütçe ile çekilen film konusu ve nitelikli işleniş biçimiyle yoğun ilgi görerek devam filmlerinin çekilmesine olanak sağlamıştır.
Birbirini tanımayan yedi kişi, anlam veremedikleri biçimde kendilerini bir küp sisteminin içinde bulurlar. Kenarlarında yan bölümlere geçmek için birer kapı bulunan küpler içindeki çıkış yolunu bulmaya çalışırlar. Farklı meslek grupları, kimlik ve yaşlardan oluşan kişiler, küplerin içindeki tehlike ve acayipliklerle savaşmaktadırlar.
Liminal space filmleri arasında izlerken rahatsız hissedeceğiniz yapım olduğu garantilidir.
Dimland
Melankolisinden kurtulmak üzere şehirden kaçıp ailesinin kır evine giden genç bir kadın, uzun süredir unuttuğu dünyayı yeniden deneyimlerken, eski dostunu da tekrar keşfeder.
Pulse – Nabız
Ölülerin canlanıp internet ağı üzerinden insanları öldürmeye çalışmaları konu ediniyor.
Bir grup yakın arkadaşın arasından Josh adlı bir genç intihar eder, bir süre sonra herkese Josh tarafından e mail gelmeye başlar. Önceleri bunun virüs olduğu ve şaka olduğunu düşünürler. Ancak zaman geçince ölülerin canlandığını anlarlar ve bu kâbustan kurtulmanın yolunu ararlar.
The Blair Witch Project – Blair Cadısı
Üç kişilik bir belgesel ekibi, Maryland sınırlarında yer alan Black Hills Ormanları’nda yayılan miti araştırmak üzere yola çıkarlar. Bahsi geçen Blair Cadısı efsanesi hakkında bilgi almak isterler. Ormanda yaptıkları yolculuk, araştırma niteliğinin çok daha fazlasını içerir. Her dakika, bu efsanenin gerçekliği ile yüzleşeceklerdir.
Donnie Darko
1988 yılında Donnie Darko adlı genç bir gece ansızın insan-tavşan karşımı bir yaratık tarafından odasından çıkarılıp bir sırra doğru sürüklenir.
Tavşan-insan karışımı bu yaratık Donnie’ye 28 gün, 6 saat, 42 dakika ve 12 saniye sonra dünyanın sonunun geleceğini söyler. Olayın şoku ile yaşamaya çalışan Donnie, büyük sırrın ağırlığı altında, sosyal yaşantısı ile bağını tamamen kopararak gizemli tavşanın peşinden gider.
Liminal space filmlerinin en dikkat geçen örneği bu film, zamanda kırılmanın ve alternatif evrenlerin karşılığını yaşatır. İyice kült haline gelen ve klasikler arasında yerini alan film, bilimkurgu severler tarafından gözde film statüsünde.
Lost Highway – Kayıp Otoban
David Lynch’in sürreal klasiklerinin başında gelen Lost Highway, eşi Renee’yi öldürmekle suçlanan müzisyen Fred’in farklı hayatlarla kesişen ve zaman algısını bulanıklaştıran bir konuyu ediniyor.
Karısının geçmişinden bihaber olan Fred Madison, bu geçmişten payına düşeni alır. İş,cinayet ve Fred’in kişilik bölünmesi yaşamasına kadar giden serüven liminal space temalı filmleri arıyorsanız kesinlikle izlemeniz gerekenlerden biri.
It Follows – Peşimdeki Şeytan
Günlerini yaşıtları ve ailesiyle geçiren sıradan bir gencin; hoşlandığı kişiyle birlikte şehir dışındaki bir harabeye gitmesi üzerine başına gelenleri konu edinir. Bu harabede kendisini baygın vaziyette bulan ana karakterimiz Jay’in sıradan hayatı an itibariyle tuhaf sanrılarla kabuslara dönüşür.
Birilerinin tarafından izlendiğine emin ve peşinde birileri var. Arkadaşlarıyla bir araya gelerek kendini izleyen ürkütücü şeyden kurtulmanın yolunu bulmak zorunda.
Twin Peaks Fire Walk With Me – İkiz Tepeler: Ateşte Benimle Yürü
David Lynch ve Mark Frost’un kült TV dizisi İkiz Tepeler’in hemen öncesinde geçen olayları anlatan film, Laura Palmer’ın son yedi gününü işliyor.
FBI ajanı Chet Desmond’un Teresa Banks cinayetine dair gizemli bir ipucu bulmasıyla başlayan film, ardından bir yıl sonra İkiz Tepeler’e yakın bir kasabada yaşayan Laura Palmer’ın hayatının son bir haftasında yaşanan olaylara eğiliyor.
