ikra (kara’e) kelimesinin “yazı/kitap okuma” manası derivatiftir; yani nispeten geç döneme ait bir türevdir. Fiilin asıl anlamı ise “çağırmak” Bunu dilimize “okı” (okumak)¹ kelimesiyle tercüme edebiliriz. Zira -okı fiilinin Eski Türkçe’de öncelikle “çağırmak” anlamına geldiği biliniyor. Tıpkı Sami dilinde olduğu gibi, “yazı/kitap okuma” anlamı sonra ortaya çıkmıştır.
Bu anlamda Tevrat’tan bir kaç örnek: Ey tanrım! sana okurum/çeğırırım çünkü bana inayet edersin² (אני־קראתיך כי־תענני)
Okuma (קרא) fiilinin burda çağırmak/dua etmek (צְלוֹתָ) anlamına geldiği, Targum’da şöyle açıklanmıştır: “Ey tanrım sana okurum çünkü duamı kabul edersin³ (אֲנָא קְרֵיתִי יָתָךְ מְטוּל תְּקַבֵּל צְלוֹתִי)”
Yine Tevrat’tan diğer bazı örnekler şöyle: “İshak, bir sunak yaparak orda Yahve’nin ismiyle okudu (ויּקרא בשׁם יהוה) sonra …çadırını batıdaki Beytel’e kurdu. Orda bir sunak yapıp Yahve’nin ismiyle okudu⁴ (ויּקרא בשׁם יהוה)”, “İbrahim, yapmış olduğu sunağa gidip, orda Yahve’nin ismiyle okudu⁵ (ויקרא שם אברם בשם יהוה)”
Bu ayetlerde geçen “Yahve’nin ismiyle okudu (kara başem Yahve)” ibaresi için Targuma baktığımızda yine “Yahve’nin ismiyle dua etti (וְצַלִּי בִּשְׁמָא דַּייָ)” tercümesini görmekteyiz.
Aynı cümle 2. yüzyılda Süryanice çevirisinde “Marya’nın ismiyle okudu (ܩܪܐ ܒܫܡܗ ܕܡܪܝܐ)” şeklindedir.Yani Yahve isminin yerine Marya (efendi) kelimesi getirilir. Kuran’ın ilk ayetinde ise “Yahve” veya “Marya” isimlerinin yerine Arapça “rabb (efendi)” kelimesi getirilerek “Rabbinin ismiyle oku (ٱقرأ باسم ربك)” biçiminde tekrar karşımıza çıkar.
Ayrıca Targum’da, Yahve (יהוה) yerine onun bir kısaltması olan YY (ייָ) ya da YVY ( ַיוי) sözcüğü kullanılmıştır. Çünkü “Yahve’nin adını boş yere ağzına almayacaksın” emrinden dolayı Yahudiler Kutsal Yazıları okudukları zaman YAHVE yerine bazı kısaltmalar kullandılar veya çeşitli dillerde EFENDİ manasına gelen isimleri kullandılar. Bu isimleri şöyle sıralayabiliriz: İbranice: Adon (אָדוֹן), Yunanca: Kurios (κυρίου), Süryanca: Marya (ܡܪܝܐ), Arapça: Rabb (ربب)
Tanaha göre insanlar, tanrının ismiyle okumaya Enoş’un doğumundan sonra başlamışlar: Şit’in bir oğlu olunca adını Enoş koydu ve Yahve’nin ismiyle okumaya (לקרא בשם יהוה) o zaman başladılar⁶
Aynı fiil İncilde şöyle geçer: Yahudi ve Yahudi olmayan ayrımı yoktur, Marya herkesin Rabbidir. Kendisine okuyan/yakaran (ܕ݁ܩܳܪܶܐ) herkese cömerttir/zengindir. Marya’nın adını okuyan (ܕ݁ܢܶܩܪܶܐ ܫܡܶܗ ܕ݁ܡܳܪܝܳܐ) herkes kurtulacak⁷
Dipçe* Söz konusu fiilin Sami dilinde müşterektir:
Arapça karae (قرأ)
Aramice kəra (קרא)
Süryanca kəra (ܩܪܐ)
İbranice kara (קרא)
Ugaritçe kra (𐎖𐎗𐎀)
Akkadça karū (…)
¹ Okı fiili Diva-ı Lugati’t-Türk’te “ol meni okıdı (beni çağırdı)” şeklinde geçer. Eylemden isim yapmayı sağlayan -g (ﻖ-) ekiyle türetilen okıg (çagrı) kelimesi tarihte ilk defa Orhun yazıtlarda “mana okıglı keki (bana çagrılı geldi)” seklinde görüldügü gibi, aynı isim Mukadimetü’l Edeb’te Arapça dua (دعاء)’nın muadili olarak gösterilmektedir. Yine masdar olarak “okımak” kelimesi, Karahanlı Türkçesiyle ilk Kur’an tercümesinde dua anlamında geçmektedir.
² Mizmorim 17-6
³ Mizmorim 17-6, Targum onkelos
⁴ Bereşit 26-25
⁵ Bereşit 13-4
⁶ Bereşit 4-26⁷ Romans 10-11/12
