İnsanın temel ihtiyaçlarından biri de giyinmektir. Günümüzde bu temel ihtiyacımızı karşılamak için binlerce çeşit kıyafete ulaşabiliyoruz. Bu kıyafetlerin yapımının temel taşı olan kumaşlar ise çeşitli bitkilerden, hayvanlardan ve sentetik maddelerden üretilmektedir. Bu üç çeşit ham madde çeşitli tekniklerle iplik halini getirilirler ve kumaş üretiminde kullanılırlar.
Aslında insanlar kıyafetlerinde ilk olarak hayvansal ham maddeli kumaşlar kullanmaya başladı. İlk olarak bildiğimiz kumaş üretimi keten olmuştur. Daha sonra yünler kumaş haline getirilmiştir. Onun ardından pamuk kumaş üretimi yaygınlaşmıştır. Fransa’da ve İngiltere’de 17. Yüzyılda merinos yünü kumaşlar yaygınlaşmıştır. İpeğin ise serüveni aslında Uzak Doğuda çoktan başlamıştır fakat dünyaya üretim alanında yayılması pahalı ve az bulunması sebebiyle gecikmiştir.
Giydiğimiz kıyafetlerin hangi kumaşlardan yapıldığını biliyoruz. Peki; bu kumaşlar ne özellikler taşıyor, aralarında ne gibi farklar var ve sağlığımızı tehdit ediyorlar mı?
Doğal Kumaşlar
- İpek; kumaşlar arasında hassas, çok hafif, dokunuşu yumuşak ve hoş olarak bilinir. Çok yüksek ısıda ve çoğu zaman makinede yıkanmaz. Düşük ısıda ütülenmediği sürece yanar. Fakat renk dayanıklılığı yüksektir. Dikkat edildiği sürece uzun yıllar ilk günkü gibi kalabilir.
- Keten; kırışma eğilimi yüksek, serin tutan, dokusu yumuşak ve kire dayanıklı olarak bilinir. Genellikle elde ya da hassas programda soğuk su ile yıkanmalıdır. Fakat ütülenmeye dayanıklıdır.
- Pamuk; esnek, serin tutan, dayanıklı bir kumaştır. Çok yüksek ısıda yıkanırsa çeker, lakin sıcak suda yıkanır. Yıkamalarda renk dayanıklılığı çok yüksek değildir ve kırışma eğilimi vardır.
- Yün; ısıyı iyi yalıtır, nem özelliğine sahiptir. Lakin sararma ve keçeleşme gibi eğilimleri vardır. Yüksek ısıda çekme yapabilir.
Sentetik Kumaşlar (Ham maddesi Petrokimya)
Polyester, Naylon ve Likra vb.; kolayca yanabilirler, statik elektrik taşırlar ve kırışmazlar. Isıya karşı oldukça duyarlıdırlar. Düşük ısıda ütülenirler ve ılık suda yıkanmalıdırlar.
Suni Kumaşlar (Ham maddesi Doğal)
Asetat, Lyocell, Rayon ve Viskoz vb; dokunuşları yumuşak ve renk dayanıklılıkları yüksektir. Kolayca yanabilirler ve statik elektrik taşırlar. Nem emme özellikler düşüktür.
Bu saydığımız kumaşların çoğunu biliyorsunuz, bilmediğinizi de şimdi öğrendiğiniz. Günlük hayatımızın %100’ü kaplayan bu kumaşların birçoğu o kadar da güvenli değildir. Giysiler, nevresimler, koltuklar her yerimiz bu kumaşlar ile sarılıdır.
Peki, her an temas ettiğimiz bu kumaşlar sağlıklı mı, zararları var mı? Eskiden insanlar yukarıda bahsettiğimiz doğal kumaşlar olan yün, pamuk, keten, ipek, kaşmir ve kenevir gibi liflerden yapılan kumaşları kullanıyorlardı. Fakat şimdi durum çok farklı bir hal almış durumdadır.
Petrolü Üzerimize Giyiyoruz
Sentetik ham maddeli kumaşlar petrokimya ürünleridir. Bugün bir mağazadan aldığımız kıyafetin etiketinde polyester, akrilik, naylon gibi yapay maddeleri bulmak çok olasıdır. Bir de ütü istemeyen gömlek ve pantolon, lekelenmeye karşı dayanıklılık gibi özellikler de yüksek ihtimal kimyasal işlemlerin bir sonucu olarak doğdu.
Teknolojik gelişmeler tabii ki tekstili de etkiledi ve geliştirdi. Fakat bu gelişmelerle birlikte kumaşların maruz kaldığı işlemlerde de artış meydana geldi.
Kumaşlar kıyafete dönüşene kadar bir dizi fiziksel ve kimyasal işlemden geçer. Kimyasal olarak işlenen sentetik kumaşlar, dünyamızı ve sağlığımızı olumsuz olarak etkileyecek toksinlerle yüklüdür. Doğal dediğimiz lifler olan pamuk, yün vs. gibi liflerle üretilen kıyafetler ise çeşitli kimyasal işlemlerden geçerek toksin madde yüklü olabiliyorlar.
Zararlı Kumaşlar
- Poliamit /polyamid, halk arasında naylon olarak bilinen poliamit aslında petrolden üretilmektedir. Bu suni lif zararlı olabilecek kalıcı kimyasallar barındırır.
- Polyester, sentetik polimerlerden üretildiği için satın alınabilecek en kötü kumaş türüdür.
- Akrilik, yine ham maddesi petroldür ve deri ile uzun süre temas etmesinden kaçınılmalıdır.
- Viskoz; kostik soda, amonyak,sülfürik asit ve aseton gibi kimyasallar içermektedir ve odun hamurunun geri dönüşümünden elde edilmiştir.
- Triasetat ve Asetat ise yine odun hamurundan yapılmıştır ve son haline getirilebilmek için uzun süreli kimyasal işlemlere tabi tutulmuştur.
- Kimyasal işlem gören kumaşlar; leke tutmayan, su geçirmeyen, kırışmayan kumaşlardır ve bu özellikler için kimyasal işlemlerden geçerler. Lekeye dayanıklı ve buruşmayan kumaşlar teflon kimyasallar içerir.
Bu yüzden pamuk, yün, ipek, kaşmir, kenevir, keten gibi doğal liflerden üretilen kıyafetler ve diğer tüm ürünler tercih edilmelidir. Son yıllarda her alanda olduğu gibi kıyafet sektöründe de organik ürün modası baş gösterdi. Ünlü markalarda da bu organik kumaşlar bulunabiliyor.
Önerilen İçerik: Tüketici Psikolojisi ve Diderot Etkisi
