1. Çeşitli kaynaklar kullanarak istediğimiz ve ihtiyacımız olan bilgileri, uygun platformlarda aramak ve bulmak.
Uygun platformlar ne demek?
Konunun hangi alanla ilgili olduğunu bilmemiz gerek çünkü bunu bilince uygun araştırma yapmaya hazır olunur.
Bölümle ilgili bir ödev yapmak istersek gazete ya da internet yerine Google Scholar’dan arama yapmak en doğrusu olur. Google Scholar’ da akademik makaleler bulunur. Fakat orada da listelenenler, ihtiyaçları karşılıyor mu bakılmalı. Bu noktada birden fazla anahtar kelime kullanmak gerekebilir. Bir araştırmaya göre, kaynak aramak için doğru bir şekilde arama yapan kişiler rastgele birkaç kelime yazan insanlara göre %50 daha az zaman harcıyorlarmış.
2.Eleştirel düşünme ve analiz etme, dijital okuryazar bir birey eleştirel düşünme ve analiz etme becerilerine sahip olmalıdır. Bulduğu kaynakların eleştirel olarak değerlendirebilmeli, anafikrini çıkarabilmeli, bilgiyi etik kurallar çerçevesinde kullanabilmeli ve elde ettiği bilgileri uygun formata dönüştürebilmelidir. Eleştirel düşünme bilgi biriktirebilmek demek değildir, eleştirel düşünme becerisi olan bir birey, bildiklerinden sonuçlar çıkartır ve ilgili bilgi kaynaklarını nasıl kullanacağını bilir. Kafasında bir süzgeç vardır, her şeyi böyle değerlendirir. Eleştirel düşünme, 21. yy becerilerinde çok önemli bir yer kaplar. Bu beceriyi geliştirmek için de egzersizleri vardır. Ayrıca eleştirel düşünmek demek, tartışmacı olmak ya da başka insanları eleştirmek demek değildir, bilgi edinmemize teorilerimizi geliştirmemize ve argümanları geliştirmemize yardımcı olur. Eleştirel düşünce, alana yönelik genel bir düşünme becerisidir. Beceridir ve geliştirilebilir, üst bilişsel bir beceridir. Düşünme hakkında düşünmeyi içerir. Düşünmenin nasıl olması gerektiğini düşünmektir.
Eleştirel düşüncenin bileşenleri: gözlem yapma, yakın çevrede olan biteni fark etme, gözlemleme. “Şu kişi bana mı bakıyor” demek gibidir. Bir yerden geçerken kalabalık bir yer görüp “burası kalabalıkmış kahvesi ya da yemeği güzel olabiliri” gibi çıkarımlar yapmaktır. Kendi topladığınızı verilerden yola çıkarak bir karara varmaktır. Bir diğer bileşen çıkarım yapmaktır, olası bir cevap varsayılsaydı durumun ne olacağı üzerinde çalışmaktır. Ben bocaya şunu dedim o da bana şunu deseydi ben ne demeliydim gibi düşünceler çıkarım yapmak olmaktadır. Çıkarım yapmak satranç oynamak gibidir. Bir diğeri, bilgi edinmedir, konuyla ilgili bilgilere olası cevapları üretmek. Bir diğeri, deney yapma/deneme, deneyerek bu işin nereye varacağını bulmaktır. Bir diğeri, danışmanlık, doğru bilgi kaynağından bilgiyi alıp bunu kabul edip etmeyeceği konusunda bir karara varmaktır. Bir diğeri, argümanları belirleme ve analiz etme, arügmanı fark etme ve gücünü değerlendirmeye yönelik yapısını ve içeriğini hesaplamadır. Bir diğeri, yargılama, elde ettiğimiz bilgiyle mantığa dayanarak bir yargıya varma. Son olarak ise karar verme, tüm aşamalardan geçtikten sonra ne yapılacağına karar vermedir.
Bilgi okuryazarlığı, bilgiye ne zaman ihtiyaç duyulduğunu fark etme, gerekli bilgileri bulma, problem çözme, değerlendirme ve çözme yeteneğidir. Önümüze gelen bilgi, olduğu gibi karşımıza çıkar, süzgeçten geçirilmemiştir bizim süzgeçten geçirmemiz, yani edinilen bilgi doğru mu, özgün mü, geçerli ve güvenilir mi sorularına yanıt vermemiz gerekir. Bilgi yazarı olan bir birey bilgiye karar verir, ihtiyaç duyduğu bilgiyi hangi kaynaklarda araması gerektiğini bilir, bilgiyi analiz ederek doğru ve güvenilir olduğuna karar verir. Bilgi sahibi olmadan fikir sahibi olmaz. Bu çok önemli ve güzel bir cümledir. Aranan özelliklerden bir diğeri ise edindiği bilginin niteliğine karar vermek için değerlendirme yapması ve eldeki probleme uygun bilgiyi seçmesidir. Farklı kaynaklardan elde ettiği bilgileri analiz ederek sentezler. Kişisel gelişimini destekleyecek, ilgi alanlarına yönelik bilgileri arar. Kendini motive etmesini bilir. Kendini güncel tutar. Kendi ürettiği bilgilerin de niteliğini sorgular ve eleştirel yaklaşır. Bilgi edinmek istediği konu ile ilgili farklı görüşleri kullanır. Nesnel bir bakış açısıyla bilgi edinme sürecini yürütür. Ödünç aldığı kaynakları zamanında iade eder, paylaşımcıdır, başkalarının haklarına saygı duyar.
veri ve bilgi arasındaki fark, bilgi piramidi gösteriyor. Veri en altta anlamı işlenmemiş bilgi, sembollerdir. Veri tek başına bir anlam ifade etmez. Bir sayı verse bir şey ifade etmek ancak aralara nokta koyunca tarih olabiliyor. İkinci basamak enformasyon, bilgi okur yazarlığı İngilizceden çevrilmiştir informationun aslında Türkçedeki tam karşılığı bilgi değil enformasyondur yani malumattır. Bilginin İngilizce karşılığı knowledgedir. Bilgi özneldir herkesin edindiği enformayonu, geçmiş yaşantıalrıi deneyimleri ve bilgileriyle edinir.Üçüncü basamak bilgidir.
Veri okuryazarlığı, verilere erişebilme, değerlendirebilme, değiştirebilme, sunabilme, bilgi okuryazarlığının temel bileşenidir. Veri okuryazarı olan bir birey belirli bir amaç için hangi verilerin kullanılmasının uygun olduğunu bilir, grafikler ve çizelgeler gibi veri görselleştirmelerini yorumlar, veri analizi ile elde edilen bilgiler hakkında eleştirel düşünür, veri analizi ve yöntemlerini ve bunların ne zaman ve nerede kullanılacağını anlar. Verilerin yanlış sunulduğunu ve yanıltıcı şekilde kullanıldığın tanır, veri okur yazarlığından yoksun kişilere verilerle ilgili bilgiler sunar.
Bilgisayar okur yazarlığı, bilgisayarların ve yazılımların nasıl kullanılacağına dair bir anlayıştır. Örneğin a noktasından b noktasına gitmek için araba kullanan bir kişi nasıl sürüleceğini bilmeli, araç bakımı ve trafik kuralları hakkında bilgi sahibi olmalıdır fakat araba hakkında derinlemesine bilgiye sahip olmasına gerek yoktur. Aynı şekilde bilgisayarı kullanmak bilgisayar okuryazarlığı için en ilkel yeterliliklerden biridir. Belirli nedenlerle, belirli bir yerde, belirli bir zamanda, nasıl yapılacağını, neye ihtiyaç duyulacağını veya ne istediğini bulmanın kesişiminden oluşur. Bilgisayar okuryazarlığının temel bir tanımı, bilgisayarın temel unsurları ve aralarındaki ilişki hakkında farkındalık da içerir, bilgisayar okuryazarı, farkında birey arama motorlarını etkili bir şekilde kullanır, arama stratejilerini kullanır, ms word gibi kelime işlemci programları bilir ve kullanır, ms excell gibi elektronik tablo programlarını bilir ve kullanır, bilgisayarını virüs ve kötü amaçlı yazılımlardan korumak için virüs taraması yapması gerektiğini bilir ve yapar, klavye kısayollarını bilir ve kullanır, temel bilgisayar terminolojilerini bilir harddisk, rem nedir, ne anlama gelir, basit temel a sorunlarına çözüm getirir, wi-fi bağlanma bağlanamama, kablo takıp internete bağlanma gibi, internetteki saldırganlardan nasıl korunacağını ve kişisel verilerini nasıl gizli tutacağını bilir. Eposta ve diğer iletişim araçlarını nasıl kullanacağını bilir.
Medya okuryazarlığı, doğru bilgiye erişme, bilgiyi doğru kullanmak için. Medya ana haber kaynağımız, sosyal medya da artık eski anlayışımıza yakın olan medya anlayışımızın yerini almıştır. Çeşitli formlarda bilgiye erişme analiz etme değerlendirme ve iletme becerisini içeren bir dizi iletişim yetkinliğidir. Medya okuryazarı bir kişi hem basılı hem de elektronik medyayı çözebilir değerlendirebilir analiz edebilir ve medya üretebilir. Medya okuryazarlığı genel olarak, medyaya erişim medya ve medya içeriğinin farklı yönlerini anlama eleştirel olarak değerlendirme ve çeşitli bağlamlarda tanımlamadır. Çeşitli medya okuryazarlığı düzeyleri şunları içerir, kalite ve doğruluk açısından medyaya yönelik eleştirel bir yaklaşıma sahip olmak, telif hakkı konularının bilincinde olmak, bir mesajın yazarını, amacını ve bakış açısını tanımlamak, bir mesajı oluşturmak için dilini, sesin ve görüntülerini nasıl kullanıldığını ve değerlerin nasıl iletildiğini tanımak, medya mesajlarının üretildiği ve tüketildiği ekonomik, sosyal ve politik bağlamları takdir etmek, bireylerin bir medya mesajını benzersiz geçmişleri ve yaşam deneyimleri temelinde nasıl yorumladıklarını anlamak, görüntüler, dil, ses ve elektronik teknoloji dahil olmak üzere çeşitli iletişim sistemlerinin özelliklerinin farkında olmak.
Görsel okuryazarlık, terimi ilk olarak 1969’da uluslar arası görsel okuryazarlık derneğinin kurucusu tarafından icat edilmiştir. Temel tanımı, görsel imgeler okuma, yazma ve yaratma yeteneğidir. Bir araştırmacı görsel okur yazarlığı 3 boyutta tanımlamıştır birincisi, resmi veya grafik görüntülerde okuma yorumlama ve anlama yeteneği, iki, her türden bilgiyi, bilgilerin iletilmesinde yardımcı olan grafik, resim ve formlara dönüştürme yeteneğidir, üçüncü, insanların karşılaşmış oldukları doğal veya inşa edilmiş nesneleri veya sembolleri ayırt etmek ve yorumlamasına izin veren bir yetkinlik grubu. Görsel okuyazarlık, Sanat ve tasarımla ilgili bir kavramdır ama aynı zamanda çok daha geniş uygulamaları da vardır. Dil, iletişim ve etkileşimin temelindedir. Görsel medya, bilimsel bir araçtır. Görsel okur yazar bir birey ihtiyaç duyulan görsel materyallerin kapsamını belirler, gerekli görüntüleri ve görsel medyayı etkili ve verimli bir şekilde bulur. Görsellerin ve görsel medyanın anlamlarını yorumlar ve analiz eder. Görselleri ve kaynakları değerlendirir. Görselleri ve görsel medyayı etkili bir şekilde kullanır
Teknoloji okuryazarlığı, bir bireyin tamamen dijital bir ortamda bilgiyi değerlendirme, edinme ve iletmesi için kullanılan bir terimdir. Teknoloji okuryazarı bireyler akademik ve akademik olmayan çevrelerde iletişim kurmak, sorun gidermek ve problem çözmek için bilgisayar, akıllı telefon, akıllı tablet gibi çeşitli dijital cihazları ve internet, sosyal medya ve bulut bilişim gibi ara yüzleri kullanabilirler. Teknolojik okuryazarlık, modern bir öğrenme ortamında giderek daha önemli hale gelen dijital cihazlara aşinalık anlamına gelir. Teknoloji okuryazarı olan bir bireyin eleştirel düşünme ve teknolojiyi kullanarak iletişim kurma konusunda bilgili olduğu için dijital okuryazarlıkla benzerdir. Bu kişiler dijital içeriğin nasıl tüketileceği, oluşturulacağını, doğrulanacağını ve paylaşılacağını bilirler ve yeni teknolojilere kolayca adapte olabilirler.
