“Başkalarının sizi beğenmesine, size hayran olmasına ihtiyaç duyuyorsunuz, ama aynı zamanda kendinize karşı eleştirel olmaya da eğilimlisiniz. Kişiliğinizin bazı zayıf yönleri var fakat genelde bunları telafi etmeyi başarıyorsunuz. Kendi yararınıza çevirebileceğiniz halde kullanmadığınız önemli bir kapasiteye sahipsiniz. Dışardan disiplinli ve özgüvenli gözükürken, içten içe kaygılı ve güvensizsiniz. Bazen doğru kararı verip vermediğiniz ya da doğru şeyi yapıp yapmadığınız konusunda kafanızda ciddi şüpheler uyanıyor. Belli bir miktarda değişiklik ve farklılığı tercih ediyorsunuz, kısıtlamaların, sınırlandırmaların içinde kalmak sizi mutsuz ediyor. Bağımsız bir düşünür olmakla gurur duyuyorsunuz ve başkalarının iddialarını tatmin edici kanıt olmadan kabul etmiyorsunuz. Fakat kendinizi başkalarına açarken çok açık, çok içten olmayı da akıllıca bulmuyorsunuz. Bazı zamanlar dışadönük ve sosyalsiniz; bazı zamanlarsa içedönük, sakıngan bir kapalı kutu oluyorsunuz. Bazı çok gerçekdışı arzularınız var.”
Şimdi okuduğunuz bu metnin 5 üzerinden size ne kadar uyduğunu puanlamanızı istesem kaç verirsiniz?
Dürüstçe cevap veririrseniz en az 4 dersiniz değil mi?
Psikolog Bertram R. Forer 1948 yılında öğrencilerine bir kişilik testi yaptı. Her öğrenciye verdikleri cevaplara göre kendilerine özel bir analiz vereceğini söyledi. Sonra bu analizin kendilerine ne kadar uyduğunu 5 puan üzerinden puanlamalarını istedi. Öğrenciler ortalama 4,26 puanla analizin kendi kişiliklerine uyduğunu teyit etti. Halbuki Forer, tüm öğrencilerilere ilk paragraftaki metni vermişti. Yani her birinize ayrı ve özel olarak hazırladım dediği sonuç metni herkeste aynıydı. Forer analiz sonuçlarını (yukardaki metni) ayrı zarflara koyarak ve kimsenin birbirine sonuçlarını göstermemesini tembihleyerek öğrencilerine vermişti. Tüm öğrencilerine aynı genel ifadeleri kullanmasına rağmen her bir öğrenci, analizi kendilerine özel sanarak yüksek puanlama yaptı.
Peki bunun sebebi neydi?
Forer; bireylerin, özellikle kendileri için hazırlanmış gibi görünen ama aslında büyük çoğunluktaki insanlara uyacak kadar genel ve belirsiz kişilik betimlemelerine yüksek puan verme eğilimlerini kanıtlamak istemişti.
Başka bir deyişle metindeki argümanlar o kadar genel ve kabul edilebilirdi ki herkes kendine özel bir analiz olduğunu çok çabuk kabul etmişti.
Formül basitti, dozunda eleştiri, güçlü övgü. Hiç şaşmaz, her insanda işe yarar!
Forer bu deneyi aslında astrolojinin genellemelerle insanları kandırdığını kanıtlamak için yapmıştı fakat bu deneyde iş hayatı için dersler de vardı.
Her çalışan ve yönetici yeteneklerinden bağımsız kendini üstün görme eğilimdedir. Yönetici seçimi mülakatları yaparken kendinizde başarılı bulduğunuz birkaç yönünüzü söyler misiniz diye sorduğumda adaylar genelde güçlü yönlerini sıralamakta hiç zorlanmazlar. Gelişime açık yönlerini sorduğumda her on adaydan dokuzu genelde ağzını bile açmaz. Yarım yamalak da olsa birkaç sözcük söyleyen aday sayısı çok az olur.
Satış rakamlarımız, hedeflerimize olan uzaklığımız veya şirketin bizden beklediği şey konusunda zayıfsak, ya bölgemiz kötüdür ya hedefler fazla yüksektir, ya yatırım azdır vb. liste uzar gider.
Başarısızlığı dış çevrede ararız. Çünkü biz çok iyiyiz, şartlar kötüdür. Elbette gerçekten bizi zorlayan gerçek durumlar vardır fakat bizim çabamız yeterli mi sorgulamayız.
Her terfiyi biz hak ederiz, tüm mevkidaşlarımız içinde en özel biziz. İşi en iyi biz biliriz. Başarılı olanların ya bölgesi çok iyidir ya da başarıları tesadüftür.
İşin aslı, ne biz çok özeliz, ne de çabamız üst düzeydedir.
Unutulmamalıdır; iki şey bir arada bulunmaz; başarı ve bahane. Biri varsa diğeri yoktur.
Gerçekten işe odaklanan çalışkan insanların başarısız olma ihtimalleri çok düşüktür.
Çok konuşanın değil, çok iş yapanın ödüllendirildiği bir gelecek dileği ile…
