Günümüzde pek yapmadığımız hattâ unutulmaya yüz tutmuş fakat karşımızdaki insanın duygularını ve düşüncelerini anlamamız için yapmamız gereken en iyi yöntemi anlatacağız; TDK’ye göre ”eşduyum”, en basit cümleyle ise kişinin kendini başka birinin yerine koyabilmesi olarak tanımlanabilecek empati hakkında derinlere ineceğiz.
Nasıl Empati Kurulur
Empati kurmak için karşımızdaki insana odaklanmalıyız. Her canlı empati yetisiyle doğar. Karşımızdaki insanı anlamak için empati yetimizi geliştirmeliyiz. Empati kurmanın yollarını öğrendiğimizde daha güçlü iletişim sağlayarak sorunları ortadan kaldırabiliriz. Karşımızdakinin kurduğu cümleleri anlayabilir empati yetimizle doğru şekilde hareket edebiliriz.
Empati kurmadan kişileri tanımayız. İnsanlar kapalı kutu misalidir. Empati kurarak iç dünyalarına girip onları anlayabiliriz. Bazı kişiler sorulardan kaçarak açık uçlu sorular yöneltir. Karşımızdaki kişiyi anlamak için “nasıl”, “neden”, “niçin” gibi sorulara maruz bırakmalıyız. Sonradan vereceği cevaplar anlamamıza yardımcı olacaktır. Empati kurmak için iletişimimizde kuvvetli olmalıdır. Karşımızdaki konuşmadığı takdirde hiçbir şekilde empati kurmamız mümkün değildir. Tanımak ardından empati kurarak sorunları çözmeliyiz. Konuşturmak için sorular yöneltmemiz gerekir.
Başkalarının inanç, arzu, duygularını kendimizdekilere empoze etmeden anlamak ve anlamaya çalışmaktır. Dinlerken odaklanmak karşımızdaki insanları anlamamıza yardımcıdır. Günün büyük bir bölümünde karşımızdaki insanı dinleriz, empati kurmak için iyi bir fırsattır. Sözcükleri duymaktan ziyade vermek istediği mesajı anlamalıyız. Empati insanın başkasının yerine koymasıdır, hislerini anlamaktır. Benzer bir durumda olsak nasıl hareket ederdik bunu tanımlamaktan geçer. Empati kurmak sadece dinlemek değil onun yerinde olduğumu varsaymaktır. Karşımızdaki insana bakarken kendimizi görmek iyi bir empatinin mesajıdır. Empati kurduğumuzda sözcüklerimize daha dikkat ederiz, insanlar bizimle konuşmaktan zevk alırlar. Yanlış durumlarda düzeltme hakları tanımış oluruz. Sohbetimi güzel ve eğlenceli bir hal alır. İletişim sorunları ortadan kalkarak devam eder.
Diyaloga girerken karşımızdaki insanla karşı karşıya oluruz. İlk aşamada “neden böyle davranıyor” diye sorabiliriz. Bu davranışın ardında yatan sebepleri anlamaya çalışmalıyız. Hangi sebeplerden dolayı sorun yaşadığını tespit edersek sorunları çözebiliriz. Sorunu anladıktan sonra çözüme yönelik anlayışlı tavır sergileyerek sorunu çözüme ulaştırmamız gereklidir.
Tanımı ve Tarihçesi
Empati; bir insanın, kendisini karşısındaki insanın yerine koyarak onun duygularını ve düşüncelerini doğru olarak anlamasıdır. Basit gibi gözüken bu tanımın gerisinde pek çok kuramsal öğe bulunmaktadır ve belki de bu yüzden söz konusu tanıma ulaşılması oldukça zaman almıştır. Günümüzde “empati” denildiğinde akla Carl Rogers ve onun konuya ilişkin çalışmaları gelir. Psikoterapi alanında empatik iletişim kurma becerisiyle ünlenmiş Rogers’ ın adı ile empati kavramı adeta özdeş hale gelmiştir. Bir kişinin kendisini karşısındaki kişinin yerine koyarak olaylara onun bakış açısıyla bakması, o kişinin duygularını ve düşüncelerini doğru olarak anlaması, hissetmesi ve bu durumu ona iletmesi sürecine “empati” adı verilir.
Empati Kurma ve Yardım Etme Davranışı
Empati kurmanın yardım etme davranışına nasıl dönüştüğü hakkında başlıca iki kuramsal açıklama vardır: Bunlardan birincisine göre, sıkıntı içinde bulunan kişi ile empati kuran kişi, karşısındakinin durumunu anladığı için sıkıntıyı gidermek yani kendisini rahatlatmak için o kişiye yardımda bulunur. İkinci açıklama ise şöyledir: Sıkıntıda bulunan kişi ile empati kurarak onun durumundan haberdar olan kişi, diğergam bir davranışta bulunarak, sıkıntıdaki kişiyi rahatlatmak amacıyla ona yardım eder. Yukarıdaki açıklamaların birincisine göre, yardım davranışının temelinde egoist bir güdü, ikincisine göre ise diğergam (altruıstic) bir güdü bulunmaktadır. Empati sadece kendisiyle empati kurulana yararı olan bir etkinlik değildir. Empati, empatiyi kuran kişi için de önemlidir. Empatik becerileri ve eğilimleri yüksek olan, bu yüzden de diğer insanlara yardım eden kişilerin, çevreleri tarafından sevilme ihtimalleri artar.
Bell ve Hall (1954) yaptıkları araştırmada, liderlik özelliğine sahip kişilerin empati kurma becerilerinin yüksek olduğu belirlenmiştir. Bir araştırmada, piyano ve keman çalan gençlerin empatik becerileri ve kendilerine yönelik saygı düzeyleri, müzikle uğraşmayan gençlerinkine oranla daha yüksek bulunmuştur. Yine benzeri bir araştırmada, kedi köpek gibi evcil hayvanların beslendiği evlerdeki çocukların empatik becerileri (bilişsel ve duygusal rol alma becerileri), evcil hayvan beslenmeyen evlerdeki çocukların empatik becerilerinden daha yüksek bulunmuştur.Bu bulgular, kişilerin ilgi alanları ile empatik becerileri arasında ilişki bulunduğu anlamına gelmektedir. Müzik, evcil hayvan gibi uğraş edinmek muhtemelen kişilerin empatik anlayışlarını/becerilerini arttırmaktadır. Bir araştırmaya göre, meraklarına anne ve babalarından karşılık bulan çocuklar, yetişkin olduklarında, aynı ortamda yetişmeyenlere oranla daha yüksek empatik ilgiye sahip olmaktadırlar.
Empati Kurmanın Yararları
Empati iletişim sorunlarını aşmakta etkili yöntemdir. Fakat empatinin düzeyine dikkat edilmeli. Karşımızdaki kişiye güven ve değer verdiğimizi hissettirir. Birbirimize yardımcı olabileceğimiz düşüncesini yaratır. Yardımlaşma ve dayanışmanın önünü açar. İnsanları anlayarak sorunları aşmamıza yardımcı olur. Tekrarlanan empatiler empati yeteneğimizin gelişmesinde etkili olur. Karşımızdakini anlama fırsatı tanır. Etkili iletişimin yollarından biri empati kurarken karşımızdakini anlamaktır.
Empati Kurmanın Zararları
Empati karşımızdaki insanı anlamaktır fakat anlarken suiistimal edilmemelidir. Yardımcı olmak için kendimizi karşımızdaki kişinin yerine koyduğumuzda beklenmedik sorunlar yaşayabiliriz. Birçok kişi empati kurarken aciz göründüğünü düşünerek kendi için fırsat yaratmaya çalışabilir. Acizlik olarak değerlendirilmemeli, empati kurarak sorunlar aşılmalıdır.
Empati kurarken karşınızdaki kişiye üzülürseniz eğer acizlik sanılabilir. Acizlik sanılacağından dolayı saygınlık kaybedilerek sorunlar yaşanabilir. Empati ile yaklaşan kişiler zor durumda kalmaması için aşırıya kaçılmamalıdır. Kendi sınırlarımızı empati esnasında aşırıya kaçınmamalıdır.
