973 yılında bugün Özbekistan olan Harezm’de doğdu. İlk ilmi eğitimini bölgenin yönetici ailesinden gelen Ebu Nasr Mansur’dan aldı. Ebu Nasr Mansur büyük bir matematikçi ve astronomdu. El-Biruni Öklid geometrisi ve Ptolemaios astronomi öğretti. 11. 19. yüzyılın en önemli Müslüman hükümdarlarından biri olan Mahmud Gazne, Hindistan’a yaptığı seyahatlerde El-Birun’u da yanında götürmüştür.
El-Biruni 1017-1030 yılları arasında Hindistan’da yaşamış ve ünlü kitabı Kitab’üt-Tahkik Ma li’l-Hind’i bu dönemde yazmıştır. Yunan filozofları Aristoteles, Arşimet ve Demokritos’un eserlerinden etkilenen El-Biruni, bilimsel çalışmalarına 17 yaşında başladı. Güneşin yüksekliğini ve şehrin boylamını hesapladı. Güneşin hareketlerine dayanarak mevsimlerin ne zaman başladığını belirledi. Dünyanın çapının bugünkü değerine çok yakın olduğunu buldu. Jeodezi biliminin kurucusu oldu. Hindistan’da okuduğu trigonometrinin astronomiden ayrı bir bilim olarak görülmesi gerektiğini savundu. Yarıçapı trigonometrik fonksiyonlarda birim olarak kullanmayı önerdi. El-Biruni, astronomik ve coğrafi ölçümler için birçok araç geliştirdi. Ne yazık ki, geliştirdiği göstergelerin çoğu zamanla ortadan kayboldu. Günümüze sadece bir piknometre, mekanik bir usturlap ve birkaç harita projeksiyonu gelebilmiştir. El-Biruni aynı zamanda çok iyi bir ansiklopedistti.
El-Asar’il-Bakiye an’il-Kuruni’i Haliye adlı kitabında Yakın ve Ortadoğu’da kullanılan takvim sistemlerini tanıtmıştır. Erken ortaçağ Hint bilimlerini tanımladı ve matematik, astronomi ve astrolojinin temellerini açıkladı. El-Kanunü’l-Mesudi adlı ayrıntılı bir matematiksel coğrafya eseri yazdı. İstihrâc el-Evtâr fî Dâire adlı kitabında Orta Asya’nın topografyasını tanımlamıştır. Kitabü’i Cemahir fi Ma’rifeti Cevahir’de 50’den fazla mineral, metal, metal, alaşım ve porselen hakkında detaylı bilgiler verdi. Kitabında, maddeleri birbirinden ayıran her bir maddenin özgül ağırlığını gösterdi.
Hayatı boyunca üzerinde çalıştığı bitkileri Kitâbü’s-Saydele adlı kitabında listelemiş ve hangi doğal ilaçların hangi hastalıklara iyi geldiğini detaylı bir şekilde anlatmıştır. Newton’dan 700 yıl önce El-Biruni, Netwon’un matematiksel olarak kanıtladığı yerçekimi teorisi hakkındaki ilk fikirleri sundu.
600 yıl önce geliştirdiği teleskopla gezegenlerin Güneş etrafında döndüğünü doğrulayan Galileo, El-Biruni’nin “dünyanın döndüğü” fikrini savundu. Dünya döndüğünde ağaçların ve kayaların neden ortaya çıkmadığı sorulduğunda, merkezde sihir olduğunu ve her şeyin dünyanın merkezine düştüğünü söyledi. Kuzey, güney, doğu ve batı farklı noktalarda buluşur; Denizin ötesinde kara olduğunu tahmin etti (şimdi Amerika). El-Biruni 75 yaşında öldü.
