DEPREM NEDİR?
Yer kabuğundaki iki farklı parçanın ortak yüzeylerinde uzun sürede birikmiş olan enerjiyi ani bir hareketle boşaltması nedeniyle ortaya çıkan titreşimlerin dalgalar halinde yayılmasıdır. Dünya üzerindeki bütün depremlerin (tektonik aktivitelerin) tek nedeni, Dünya’nın erimiş bir ateş topu halinde olmasıdır.
Bildiğimiz gibi Dünya, bir gezegen olsa bile, iç yapısı itibariyle bir “ateş topudur.’’ Kabuk tabakası ortalama; okyanusların altında 5-10 kilometre, kıtaların altında ise 30-50 kilometre kalınlıktadır; buna rağmen gezegenimizin yarıçapı 6371 kilometredir.Dünya’yı ele aldığımızda, soğumuş kısımla soğumamış kısmın oranı, bir portakalın kabuğuyla içindeki yediğimiz meyve kısmının oranından daha bile azdır. Kabuğun altında bulunan magma ise sıvıya yakın katı bir maddedir.
NEDEN DEPREMLER OLUR?
Mantoda bulunan eriyik malzemenin neden olduğu konveksiyon akımları (İng: Convection Currents) denen eriyik madde akıntıları (kaynayan ve fokurdayan bir tencere suyun üstüne bırakılan bir tahta parçasının fokurdayan su üstündeki hareketinin ağırlaştırılmış haline benzetilebilir), hemen üzerinde bulunan kabuğun parçalarının (levhaların) farklı yönlere doğru hareket etmesine sebep olur.
İki levhanın ortak yüzeylerinde hareketi engelleyen sürtünmeye bağlı bir direnç meydana gelir. Levhaların hareketine devam edebilmesi için karşılaştıkları direnç kuvvetinin aşılması gerekir. Bu direnç bir noktada aşılacak ve biriken enerji ile levhalar o ana kadar hareket etmesi gereken mesafeyi tek seferde yapacak ve büyük bir atım yaparak depreme sebep olacaklardır. Deprem dalgalarının yayılması ile “segment ve fay” dediğimiz yeryüzü kırıkları oluşur.
FAY
Yeryüzündeki bir çatlak ya da çatlak kuşağı boyunca iki yüzün birbirine göre veya çatlağa koşut olarak kayması.
SEGMENT
Fay hatları da, uç uca eklenmiş kibrit çöpleri gibidir. Parça parçadırlar; ancak o parçalar fay hattının bütününü oluştururlar. Fay hattını oluşturan her bir “kibrit çöpü” gibi olan parçaya segment denir.
Kuzey Anadolu Fay Hattındaki doğudan batıya doğru olan bu sıralı depremlerin hepsine ”deprem fırtınası” denir.
YER KABUĞUNDAKİ LEVHALAR (PLAKALAR)
TÜRKİYE’NİN ÜZERİNDE BULUNDUĞU LEVHALAR
Türkiye’nin üzerinde bulunduğu Asya Levhası, kuzeyden Avrasya Levhası’nın ve güneyden ise Arabistan Levhası’nın bize doğru ilerleyerek sıkıştırmaları sonucu Kuzey Anadolu (KAF) ve Doğu Anadolu Fay (DAF) hatları ile batıya doğru bir kaçış halindedir. Ülkemizde yaşanan depremlerin sebebi iki levha arasında makaslama rejiminde(strike slip tectonics) kalmamızdır.
