Çevremiz tarafından etiketlenen deli doktoru bilimi olarak da zannedilen psikoloji bilimi, eşit ağırlık alanında gözde bölümlerden biridir. “Psikoloji” dendiğinde farklı farklı kavramlar aklımıza gelebilir. Bu kavramlardan bazıları ruh bilimi, davranış bilimi ve dert dinlemedir. ”Dert dinleme” kelimesi dışındaki kelimeler aşağı yukarı psikoloji terimini tanımlamamızı sağlar. Peki, psikoloji teriminin genel tanımı nedir? Psikoloji, canlıların duygu, düşünce ve davranışlarını inceleyen bilim dalıdır. Psikoloji kelimesini ayıracak olursak, Latinceden gelen “Psychologia”; “psy” Latincede “ruh”, “chologia” Latincede “bilim” anlamına gelmektedir. Psikoloji biliminin ortaya çıkışı çok eski zamanlara kadar dayanır fakat bir bilim olarak kabul edilmesi yakın zamanlarda gerçekleşmiştir. Psikoloji bilimi 1870 yılına kadar felsefe alanının içinde yer almıştır. 1870 yılında Wilhelm Wundt, Leipzig’de ilk psikoloji laboratuvarını kurmasıyla psikoloji felsefeden ayrılmıştır.
Psikoloji okumayı düşünüyorsanız ya da bu alana ilgi duyuyorsanız neden ilgi duyduğunuzu kendinize bir sorun. Kendinizi geliştirmek, çocuklarla çalışmak, yetişkinlerle çalışmak, polislerle çalışmak, beynin ve hormonların psikolojiye etkisini öğrenmek, toplumsal alanlarda çalışmak, laboratuvar ortamında çalışmak… Psikoloji oldukça kapsamlı bir alandır ve birçok alt alana sahiptir. Yani sorunuzun cevabına ve kendinize uygun bir alt dal bulma ihtimaliniz oldukça yüksektir. Bu konuda size yardımcı olabilmek için psikolojinin çok bilinen alt dallarını sizlere tanıtmak istiyoruz.
Psikolojinin En Çok Bilinen Alt Alanları
Psikoloji ile ilgili film veya dizilerde çok klasikleşmiş sahneler vardır. Örneğin; sinir bozucu duvar kağıtları, bir çalışma masası, duvardan duvara kitaplık ve en unutulmazı terapi koltuğudur. Klinik psikolojinin amacı, insanın her türlü ruhsal sorunlarının çözümüne yardımcı olmak ve bireyin çevresiyle uyum içinde yaşamasını sağlamaktır. İlgilendiği ana konular gelişimsel sorunlar, fobi, şiddetli kaygı, depresyon, şizofreni, paranoya gibi sorunlardır.
Hayatımız döllenmeyle başlayıp ölüme kadar olan süreci kapsar. Bu kapsamla ilgilenen psikolojinin alt dalı olan Gelişim Psikolojisi, belli bir grubun (ergenlik, çocukluk, yetişkinlik vb.) ortak özelliklerini, belli bir kuşağın ortak özelliklerini (Y kuşağı, Z kuşağı, Alfa kuşağı vb.) ya da olağanüstü durumları yaşayan bireylerin ortak özelliklerini araştırma kapsamına alır. Bu alanda uzmanlık yapan psikologlar; kreşlerde, hasta-bakımevlerinde, huzurevlerinde, rehabilitasyon merkezlerinde, eğitim kurumlarında vb. ortamlarda çalışma imkanı bulabiliyor.
Toplumun belli bir grubunu kapsayan ve bu grupları hem sosyal açıdan hem psikolojik açıdan değerlendiren Sosyal Psikoloji, gruplar arasındaki sosyal ilişkiyi inceler. Örnek vermek gerekirse, toplum olarak etkilendiğimiz COVİD-19 olayını bir grup içinde değerlendirmede, temasın eskiye nazaran daha temkinli olduğunu, planlar yapılırken belirsizlik içinde olduğunu, bu pandemi sürecinde aynı evde yaşayan aile üyeleri arasındaki çatışmaları, tutum ve önyargıları vb. hem sosyal hem de psikolojik açıdan değerlendirir. Bu alanda uzmanlık yapan psikologlar, akademik çalışmalar yapabilir, şirketlerde danışman ve personel yöneticisi olarak çalışılabilir.
Kendi kişiliğimizi ne kadar iyi tanıyoruz? Biz kimiz? Ben kimim? gibi kişilik üzerine araştırmalar yapan psikologlar vardır. Bu psikologların çalıştığı alt alan ise Kişilik Psikolojisidir. Kişiliğimizi oluşturan faktörler, kişiliğimizin ne zaman ortaya çıktığını, kişiliğimizin nasıl geliştiğini araştırmaktadır.
İnternette gördüğünüz kişilik testleri, zeka testleri gibi psikolojik testlere çoğunluğumuz kendimizi denemek için katılmışızdır. Dijital ortamlarda karşılaşılan bu tarz testleri tamamen güvenmek yanlıştır. Sizi hayal kırıklığına uğratmak istemezdik ancak bu testler bilimsellikten uzak testlerdir. Psikolojinin alt alanlarından biri olan Psikometri, insanların beceri, yetenek, zeka, kişilik ve anormal davranışlarının ölçülmesiyle ilgilenir.
Bilinç nedir, bellek nedir, beynimizin mekanizması nasıl çalışmaktadır, yapay zeka nedir, kelimeleri nasıl bir araya getirip cümle oluşturabiliyoruz, düşünme ve karar verme işlemlerini nasıl gerçekleştiriyoruz? gibi konulara ilgi duyuyorsanız buna uygun olan bir alt alan da vardır: Bilişsel Psikoloji. Bilişsel Psikoloji, bilgileri nasıl işlediğimiz, depoladığımız, geri çağırdığımızla ve bilişsel süreçlerin davranışlarımızı ne şekilde etkilediğiyle ilgilenir. Bilişsel nörobilimcilerle birlikte çalışmaktadırlar.
Endokrin sistemindeki hormon dengesinin bozulması veya beyni oluşturan bölümlerde ortaya çıkan aksaklıklar yahut şekil bozuklukları sonucunda bazı psikolojik rahatsızlıklar ortaya çıkmaktadır. Alzheimer, Parkinson hastalığı veya biyolojik faktöre dayanan şizofreni hastalığı gibi hastalıkların sebebi, bu tarz biyolojik hasarlara dayanmaktadır. Psikoloji ve biyolojinin kesiştiği alt alana Biyopsikoloji denir. Fiziksel ve kimyasal değişimlerle gelen genetik yapımızın, beynimizin ve sinir sistemimizin çevremizle ne şekilde etkileşim içine girerek davranışımızı nasıl etkilediğiyle ilgili araştırmalar yapar. Bu alanda çalışan psikologlar, akademik alanda ve özel araştırma laboratuvarında çalışmaktadırlar.
Mahkemelerde, cezaevlerinde, polis merkezlerinde, denetimli serbestlik kurumlarında ya da adli tıp kurumlarında çalışmak size ilgi çekici geliyorsa hukukla psikolojinin kesiştiği bir alt dal olan Adli Psikoloji ’ye yönelebilirsiniz. Adli Psikoloji, temelde suçlu davranışlarıyla ilgilenir fakat yalnızca suçlularla değil suç mağdurları ve bu yargı sistemindeki diğer uzmanlarla da çalışmaktadırlar.
Sizlere psikolojiyi ve en çok bilinen alt dallarını kısaca tanıttık. Umarız psikolojiye ilgisi olanlar için yararlı bir yazı olmuştur. Yazımızın giriş kısmındaki “deli doktoru” örneğine benzer, psikoloji okumak ve psikolog olmakla ilgili çevrenizden duyduğunuz cümleler varsa yorumlarda buluşalım.
