Nobel ödülleri ünlü bilim insanı Alfred Nobel’in vasiyetiyle kurulan derneğin, her yıl Dünya üzerinde bulunan kişi ve kurumların insanlık adına yapmış oldukları büyük hizmetlerin karşılığı olarak verilen ödüllerdir. Alfred Nobel’in ismiyle 1901 yılından bu yana verilmeye devam eden Nobel ödülleri, ödülün verildiği alanda alınabilecek en prestijli başarımlardan biri olarak kabul edilmektedir.
Ödül almaya hak kazananlar İsveç Kraliyet Bilimleri Akademisi, İsveç Akademisi, Karolinska Enstitüsü ve Norveç Nobel Komitesi’nden oluşan heyetlerce belirlenmektedir. Ödüller ekonomi, fizik, kimya, edebiyat, fizyoloji veya tıp ve barış alanlarında verilmektedir. Organizasyonun başında ise 1896 yılından bu yana Nobel Vakfı bulunmaktadır.
Nobel Ödülü Nedir
Nobel ödülü İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi, Karolinska Enstitüsü, Norveç Nobel Komitesi ve İsveç Akademisi tarafından belirlenerek verilir. Bu heyetler Nobel Ödülleri’nin farklı alanları ile ilgilenmektedirler. Örneğin İsveç Kraliyet Akademisi; fizik, kimya ve ekonomi alanındaki ödülleri, Karolinska Enstitüsü; fizyoloji ve tıp alanındaki ödülleri, Norveç Nobel Komitesi; edebiyat alanındaki ödülleri ve Norveç Parlamentosu’nun belirlediği İsveç Akademisi’nden seçmiş olduğu beş kişilik kurul ise barış alanındaki ödülleri vermektedir.
Ödül almaya hak kazanan kişi veya kurumlara, hak edişlerine karşılık olarak diploma, madalya ve yıllara göre değişen bir miktar para verilmektedir.
1901 yılında ilk Nobel Ödülü kazananlarına verilen para miktarı 150,782 İsveç Kronu idi. Bu ödülün karşılığı Aralık 2007 karşılığı 7,731,004 İsveç Kronu’dur.
Nobel Ödülü Kazananlar
Nobel ödülleri 100 yılı aşkın bir süredir verilmeye devam etmektedir. Ödülün verilmesinde ki aranan temel gaye ise ödülü alacak kişi veya kurumun belirlenmiş alanlarda insanlığa faydalı bir çalışmasının olmasıdır.
Ödül 1901-2018 yılları arasında toplam 856 kez erkeklere 52 kez ise kadınlara verilmiştir. Kadınlar en çok barış kategorisinde ödül alırken en az ödül aldıkları kategorisi ise ekonomi alanı olmuştur. Nobel ödülünü iki kez kazanan dört kişi bulunmaktadır. Bu dört kişiden ise biri kadındır. Bilim insanı Marie Curie 1903’te Nobel Fizik Ödülü’nü 1911’de ise Nobel Kimya Ödülü’nü kazanmıştır.
1901 yılından bu yana verilen Nobel Ödülleri İkinci Dünya Savaşı sebebiyle 1940-1942 yılları arasında verilememiştir. Ayrıca dört Nobel ödülü sahibine verilememiştir. Bunun sebebi ise ödül almaya hak kazanan kişilerin içerisinde bulundukları ülkelerin hükümetleridir.
Almanya Adolf Hitler hükümeti Richard Kuhn, Adolf Butenandt ve Gerhard Domagk’e ödülü almasına izin vermedi. Sovyetler Birliği baskısı ile de 1958 yılında Nobel Edebiyat Ödülü kazanan Boris Pasternak, ödülü reddetmek durumunda kaldı.
Bu iki isim haricinden Jean Paul Sartre ve Le Durc Tho ödül almayı kendi istekleri ile reddetmişlerdir. Sartre, hayatı boyunca tüm resmi ödülleri reddettiği için aynı muameleyi Nobel ödülü üzerinde de yapmıştır. Le Durc Tho ise ödül aldığı 1973 yıllarında Vietnam’ın içerisinde bulunduğu durumdan ötürü ödülünü almamıştır.
Nobel ödülü dış nedenler, aday çıkartılmaması ve farklı sebeplerden ötürü verilemediği yıllarda para ödülleri, verilen miktarı fonlayan mercilere iade edilmektedir.
En Çok Nobel Ödülü Kazanan Ülkeler
Nobeli en çok kazanan ülke ise 336 ödül ile Amerika Birleşik Devletleri olmuştur. ABD’yi 117 ödül ile İngiltere ve 98 ödülle Almanya takip etmektedir. Türkiye ise toplamda 1 ödül kazanmıştır.
İlk Nobel Ödülünü Alan Türk
Nobel Ödülü’nü ilk kazanan Türk Orhan Pamuk’tur. Pamuk 2006 yılında Nobel Edebiyat Ödülü’nü kazanarak Türkiye’ye ilk kez Nobel Ödülü’nü getirmiştir. Nobel ödülü kazanan Türkler listesi iki kişiden ibaret olsa bile ülke bazında Türkiye’nin tek Nobel’i Orhan Pamuk‘a aittir. Çünkü 2015 yılında Nobel Kimya Ödülü almaya hak kazanan Aziz Sancar, ödülünü Amerika Birleşik Devletleri’nde gerçekleştirdiği çalışmaları sebebiyle kazanmıştır. Ve doğal olarak ödül ABD’ye yazılmıştır.
Nobel Ödülleri Nerede Verilir
Nobel ödülleri her yıl İsveç’te bulunan Stockholm şehrinde belediye binasında verilmektedir. Tören zamanı sokaklarda büyük bir heyecan oluşmakta ve ödül töreni İsveç televizyonlarınca canlı olarak yayınlanır.
Nobel Ödülleri Kazananlar
Nobel ödülünü kazananların kategorilerine göre ayrılmış genişletilmiş listesine buradan ulaşabilirsiniz.
