Koyunlar birbirine benzeyen hayvanlardır. Çoban bir sürüde hayvanlarını cins, özellik vb. konularda nasıl ayırmalıdır? Hastalanan bir koyunu kontrol etmek için yanına gittiğinde hangisi hasta olduğunu nereden anlayacak? Hayvan sürülerinin çok olduğu bir bölgedeki çoban, koyunun kendi sürüsünden olduğunu nereden bilecek?
Bu tip sorular çobanı düşünmeye itmiş ve bir sınıflandırma ve belirleme düşüncesine getirmiştir.
Koyunları Sınıflandırma ve Belirleme Aşaması
Koyunlar cinslere ayrılır. Bunlardan bazıları; Karacabey Merinosu, Menemen, Bafra, Asaf, Orta Anadolu Merinosu, Dağlıç, İvesi, Akkaramandır.
Görüldüğü üzere birçok koyun cinsi vardır. Bu koyunları ayırt etmek oldukça zordur. Bu yüzden çobanlar boyama fikrini ortaya atmıştır. Her koyunu cinsinin yanına ayırarak aynı renkte boya ile boyanmışlardır. Bunun sonucunda çobanlar cinsleri boyadıkları renkler sayesinde daha kolaylıkla bulabilmektedir. Sürüden ayrılıp başka sürüye giden koyunları da renkleri sayesinde bulmuşlardır. Bu aşamanın daha da ilerisine giderek koyunlarına ziller vb. ögeler takarak daha belirleyici bir sınıflandırma yapmışlardır.
Süsleme Amacı İle Boyama
Bir anne için evlat ne ise bir çoban için de sürüsü aynı anlamı ifade etmektedir. Nasıl bir anne çocuğunun güzel görünmesi için güzel kıyafetler giydiriyor, çoban da sürüsü için aynı düşünceler ile koyunlarının güzel görünmeleri için onları boyarlar ve ziller takarlar. Bu gelenek geçmişten günümüze kadar gelmiş ve halen devam etmektedir. Atalarımız bozkırlarda hayvan gütmek ile geçimini sağladığı için hayvanlara ayrı bir özen göstermişlerdir.
Yünüm Böğet Geleneği
Bu gelenek 750 yıllık bir gelenektir. Gelenek Asya’ya kadar uzanan Osmanlı zamanında bile devam etmektedir. Bu gelenekte amaç koyunların yıkanmasıdır. Asya’dan günümüze kadar farklı şeyler eklenerek gelmiştir. Çoban bir baş koyun seçer. Bu koyun dekorasyon bakımından diğerlerinden daha güzel görünür. Çeşitli güzel boyalar, ziller vb. şeylerle süslenir. İlk olarak dereye çoban atlar, ardından baş koyun dereye girer. Geri kalan sürü baş koyunu, baş koyun ise çobanı takip eder. Dereden çıkan koyunlar temiz hale gelir. Farklı yörelerde bu geleneğin yarışması da yapılmaktadır. Dereden çıkan ilk baş koyun yarışmayı kazanmaktadır. Yarışma en son Burdur/Tefenni Hasanpaşa köyünde yapılmıştır.
