Yazın son zamanlarında Merkez Bankası faiz toplantısı yaptı ve toplantıdaki kararlarını açıkladı. Açıklamanın ardından halk arasında “Politika faizi nedir?” soruları yükselmeye başladı. Peki, politika faizi nedir ve vatandaşı nasıl etkilemektedir?
Merkez Bankasının yaptığı açıklama şöyledir: “Para Politikası Kurulu (Kurul), politika faizi olan bir hafta vadeli repo ihale faiz oranının yüzde 14’den yüzde 13’e indirilmesine karar vermiştir.” Yapılan bu açıklamanın ardından vatandaşlar pek de bir şey anlamamış durumda kalmışlar ve politika faizinin ne olduğunu anlamaya çalışmışlardır. İşte bu yüzden, ben de bu yazımda faiz ve politika faizi hakkında ufak bir bilgilendirmede bulunacağım.
Kısaca söylemek gerekirse politika faizi, dünyadaki Merkez Bankaları tarafından belirlenen ve bir hafta vadeli repo ihale faiz oranı olarak açıklanabilir. Fakat politika faizinden önce faizin ne olduğunu açıklamakta yarar olacaktır.
Faiz Nedir?
Faizin açıklaması aslında kullanıldığı yere göre değişiklik göstermektedir. Ekonomi terimi olarak ele alındığı zaman, borç anlaşmalarından doğan ve satış sonucunda elde edilen gelir anlamına gelir. Hukuki bir terim olarak bakıldığında tanımı hukuksal boyutta olacaktır. Ayrıca faiz, üretim amacıyla girdi olarak kullanılan sermaye sayesinde sağlanan kazanca da denmektedir. Bu tanımlama daha çok kapitalist bakış açısına uygundur. Çünkü üretim arasında yer alan sermaye, belli dönemlerde kullanılır. Karşılığında ise kullanılan bedel faiziyle birlikte ödenmektedir.
Politika Faizi Nedir?
Politika faizi ise, dünyadaki Merkez Bankaları tarafından belirlenen ve bir hafta vadeli repo ihale faiz oranı olarak açıklanabilir. Merkez Bankası, faiz oranı üzerinden bankaların repo isteklerini karşılar. Bankalar ellerinde bulunan bono ve tahvilleri teminat olarak verip Merkez Bankalarından para alır ve repo yaparlar. Bu sayede kendilerine fon oluştururlar.
Politika Faizinin Düşmesi Ne İşe Yarıyor?
Politika faizi yani Merkez Bankası faizinin düşmesi vatandaşın ve şirketlerin hiçbir işine yaramıyor. Bizim aldığımız kredinin faizi, politika faizi düşünce düşmüyor arkadaşlar. Bakın Özgür Demirtaş bilale anlatır gibi videosunda da anlatıyor.
Faiz Oranı Nedir?
Reel ve nominal olmak üzere faiz oranı, farklı iki şekilde açıklanır. Bankalar ve türevleri kurumlar aracılığıyla açıklanan oranlara, nominal faiz oranı ismi verilmektedir. Enflasyona göre düzenlenen ve belirli bir müdahaleler bulunarak belirlenen ise reel faiz oranı olarak adlandırılır. Nominal orandan, reel faiz oranın çıkarılmasıyla da faiz oranı bulunabilir. Faiz oranları, aksi bir durum olmadığı sürece yıllık olarak planlanır. Ödünç alınmış paranın miktarının yüzdesine uygun vade dilimi hesaplanır.
Faiz Oranları Neden Değişir?
Faiz oranları yukarda belirtilen sebeplere bağlı olarak tanımlandığı gibi yine aynı sebeplerle de değişiklik gösterebilir. Çünkü bu sebeplerde yaşanan değişimler, dengeyi bozabilir. Buna göre faiz azaltıcı veya arttırıcı para politikaları uygulanır. Bu sayede oranlarda değişiklikler oluşur. Tabi ki bu gözlemler, vatandaşı ve yatırımcıları etkiler. Bunun nedeni, oranların değişmesi finans piyasasını ve değerlerin olumlu veya olumsuz dalgalanmasına yol açar.
Merkez Bankası Faiz Oranları
Ekonomideki son likidite kaynağı, piyasada bankaların ödünç para alabildiği ve bankalardan ödünç para alabilen bankaya Merkez Bankası denir. Merkez Bankası, faiz oranlarını, piyasayı etkilemek için belirlemektedir.
Para Politikası Kurulu ise faiz kararları, daha önceden ilan edilmiş olan takvim dâhilinde yapılan toplantılarında alınmaktadır. Para Politikası Kurulu toplantılarında faiz oranlarıyla alakalı olarak alınan gerekçeleri ve kararları ile aynı gün Merkez Bankası Genel Ağ web sayfasından açıklanmaktadır.
“1 Haziran 2018 tarihinden itibaren bir hafta vadeli repo ihale faiz oranı Merkez Bankası politika faizi olmuş, Merkez Bankası gecelik vadede borçlanma ve borç verme oranlarının bir hafta vadeli repo ihale faiz oranına kıyasla -/+ 150 baz puanlık bir marj ile belirlenmesine ve Geç Likidite Penceresi işlemlerinde uygulanacak Merkez Bankası borçlanma faiz oranının yüzde 0 olarak uygulanmasına karar verilmiştir.
22 Ekim 2020 tarihinde ise para politikası operasyonel çerçevesinde değişikliğe gidilerek Geç Likidite Penceresi işlemlerinde uygulanacak Merkez Bankası borç verme faiz oranı ile gecelik borç verme faiz oranı arasındaki farkın 300 baz puan olarak belirlenmesine karar verilmiştir.”
