Son birkaç haftadır sürekli kendimi bir öz eleştiri yaparken veya içinde bulunduğumuz kaos ortamından şikayet ederken buluyorum, haliyle bu durum yazılarıma da yansıyor. Bugün de sizlere geçtiğimiz günlerde bir arkadaşım aracılığıyla tanıştığım, okurken hem şaşırdığım hem de ”Yahu tam da beklediğim sonuç buydu zaten” dediğim bir kitapta bahsedilen bir olaydan, bir bulgudan bahsetmek istiyorum: Roseto Etkisi…
Roseto Etkisi Nedir?
Wolf ve Bruhn’un tespitleriyle tıp literatürüne kazandırdığı Roseto etkisi; insanların kendilerine ve büyüklerine gösterdikleri saygı ile dünyadan izole bir şekilde, kendi kültürlerine bağlı ve deforme olmadan yaşayarak, stresten ve modern dünyanın getirdiği baskılardan uzakta uzun bir hayat sürmeyi betimler.
Roseto Etkisi Nasıl Doğdu?
Roseto, İtalya’nın Roma kenti yakınlarında bulunan bir kasabadır. Roseto halkı yıllarca çevre tepelerdeki mermer ocaklarında çalışarak geçimlerini sağlıyorlardı. Hayat onlar için çok zordu, ekonomi kötüydü, okuma yazma bilen bile neredeyse hiç yoktu.
19. Yüzyıl’ın sonlarına doğru ise okyanusun ötesinde yeni fırsatlar olduğu haberi onlara kadar ulaştı.1882 yılında 11 kişilik bir grup Rosetolu, Amerika’ya doğru yola çıktı. Giden ilk grup Pennsylvania’ya yerleşti ve bir arduaz ocağında çalışmaya başladılar. Ertesi yıl bir grup daha geldi, onlar da hemşerilerinin yanına katıldı. Amerikada bulunan az sayıdaki Rosetolu, köylerindeki insanlara buradaki potansiyeli haber verdiler ve birçok Rosetolu köylerini geride bırakıp Amerika’ya doğru yol aldı.
Önerilen İçerik: Türkçe karşılığıyla “Cahil Cesareti”: Dunning-Kruger Sendromu Nedir?
Zamanla Rosetolular Amerika’da yerleşik hayata geçtiler. İlk başta kasabalarına “Yeni İtalya’’ anlamına gelen “New Italy” ismini koydular, daha sonra bunu da Roseto ’ya çevirdiler.
Amerika’daki Yeni Hayat
Bir süre sonra Rosetolular, Amerika’da kendilerine yepyeni bir hayat inşa ettiler. Okullar ve dükkanlar açmış, arka bahçelerinde domuz yetiştirmeye ve bitkiler ekmeye başlamış, parklar inşa etmişlerdi. Roseto adeta yeni bir dünyaydı artık ve çevrelerinde onları tanıyan yoktu. Stewart Wolf olmasaydı muhtemelen de öyle kalacaklardı.
S. Wolf bir hekimdi ve Oklahoma Üniversitesi’nde dersler veriyordu. Yaz aylarını da Roseto ‘ya çok yakın bir çiftlikte vaktini geçiriyordu.
Rosetoluların Bilinmeyen Gerçeği
Wolf 1950’lerin sonlarına doğru katıldığı bir yerel tıp derneği konuşması sonrasıda, mesleğini Roseto’da icra eden bir doktorla sohbet eder. Doktor kendisine 17 yıllık meslek hayatında Roseto’dan kendisine gelen hiçbir 65 yaş altı bireylerin kalp hastalığına yakalanmadığını söyler. Wolf duyduğu bu bilgi karşısında çok şaşırır, çünkü o dönemde Amerika’da kalp hastalığı çok yaygındır.
Wolf bu durumu araştırmaya karar verir, meslektaşlarından ve öğrencilerinden yardım ister. Yapılan uzun araştırmalar, anketler, gözlemler şaşırtıcı bulgularla sonuçlanır. Yapılan anketlere ve gözlemlere göre, Roseto‘da intihar, alkolizm, ve uyuşturucu bağımlılığı neredeyse hiç yoktur ve suç oranları da çok düşüktür.
Wolf o halde bunun sebebi beslenme alışkanlıkları olabilir dediyse de kısa sürede bu fikrinden uzaklaşır. Çünkü Rosetolular neredeyse Amerikalılardan daha sağlıksız besleniyorlardı.
Araştırmaya devam eden Wolf’un aklına başka bir sebep gelir. Rosetoluların kalp rahatsızlığına yakalanmamısının sebebi acaba yaşadıkları coğrafya olabilir mi? Ama bu fikir de çok uzun ömürlü olmaz. Çünkü Roseto’nun komşu kasabalarında kalp hastalığına yakalanmama gibi bir durum söz konusu değildi.
Önerilen İçerik: Kadınlar Neden Üstün Değil?
Rosetoluların Sokağında Yapılan Yürüyüş Gerçeği Ortaya Çıkardı
Wolf ve sosyolog arkadaşı Bruhn kasaba çevresinde yaptıkları bir yürüyüş sırasında gerçek sebebi anlarlar. Roseto halkını gözlemlerler; sokakta nasıl durup birbirleriyle İtalyanca konuştuklarını, arka bahçelerinde birbirleri için nasıl yemek pişirdiklerini, büyüklerine nasıl saygı gösterdiklerini görürler. Ve anlarlar ki onları sağlıklı kılan şey dışarıdaki dünyadan izole bir şekilde, kendi yarattıkları dünyada kültürlerine bağlı ve deforme olmadan yaşamış olmaları, birbirlerine saygı duymaları, stresten ve modern dünyanın getirdiği baskılardan uzak kalmalarıdır.
Outliers kitabını bana öneren ve Rosetolularla tanışmama vesile olan arkadaşıma, kitabın yazarı Malcolm GLADWELL’e, tabi ki Stewart WOLF ve arkadaşlarına hayatımıza Rosete Etkisini kazandırdıkları için teşekkürü bir borç bilirim.
Kaynak:
Gladwell, Malcolm ‘’ Bölüm Giriş, OUTLIERS, çev. Aytül Özer, Mediacat Yayıncılık
