“İtibar, bir tür zırh ya da gerektiğinde ispatlanabileceğin bir silah gibidir.”
Kvothe / The Name Of The Wind
İkinci Dünya savaşı sonrasında komünist Doğu Almanya yönetiminde Sovyetlerin KGB’si model alınarak STASİ adında bir güvenlik servisi kuruldu. Bu servis Almanca “ayrıştırmak” anlamına gelen “zersetzung” tabiri ile anılan bir psikolojik savaş yöntemi kullanıyordu. Teşkilat içinde bu yöntemin diğer bir adı dokunmadan işkence idi. (İng.“torture without touching”) Bunda ana amaç düşman/potansiyel düşman olarak görülen unsurun çevreden izole edilerek halk ile bağını koparmaktı. Komünist Doğu Almanya tarihe gömülmüş olsa da, psikolojik savaş ile ilgili mekanizmalar antik Çin devirlerinden günümüze değin etkin olarak kullanılagelmiştir. Psikolojik savaş alanlarından biri olan itibarın sarsılması faaliyetleri, “itibar suikastı” (İtibardan yoksun bırakma) olarak adlandırılarak karşımıza çıkıyor.
Bir işkence ve psikolojik harp taktiği olarak tarihi çok eskilere dayanan itibar suikastı tanımlamasının bilimsel bir çalışmaya konu olması 1950’yi buldu; Amerikalı Sosyolog Jerome Davis Character Assassination kitabıyla “itibar suikastı” kavramını akademik ve entelektüel dünyanın masasına koymuş oldu. Bu psikolojik savaş silahı, öteden beri baskıcı yönetimlerde muhalefeti susturmak amaçlı bolca kullanılmış olsa da, günümüzde dijital haberleşmenin ve özellikle sosyal medyanın baskın olması ile birlikte çok daha geniş bir kullanım alanına kavuştu. Politikacılar, markalar, fenomenler, ünlüler, girişimler, inanç toplulukları, hatta tarihi kültürler, olaylar, şahsiyetler, fikirler dahi geriye dönük olarak bu çirkin savaşın kurbanı olmaya devam ediyorlar.
İtibar kavramı saygı görme, değerli ve güvenilir olma hâlini anlatır; bir şahsın, şirketin ,markanın, grubun, kurumun veya kutsalın kıymet verilir olması, değerli sayılması, hürmet edilmesi, prestij sahibi olması durumu… İtibar sadece kuru bir kazanım değildir; aslında itibar ana sermayedir, başarının devamlılık tâcı olarak görülmüştür çoğu kez. İtibar yalnızca kim olduğunuz ya da yaptığınız işin mahiyeti değildir; insanların sizi yada markanızı nasıl gördüğü ve hakkınızda ne düşündüğüdür. Bu bakımdan yalnızca gerçeklerden ibaret değildir itibar; o bir algı ve inanç işidir. Algıları yıkmaksa zordur ve inançlar sorgulanamaz!
İtibara saldırı veya İtibarsızlaştırma değersiz, güvenilmez, önemsiz ve hürmet etmeye değmez hale getirmek için kasıtlı ve sürekli olarak çaba sarf etmektir. Tam da bu yüzden buna (itibara kötü kasıt anlamında) İtibar suikastı denilmiştir. Örneğin günümüzde çokça görülen, asılsız söylenti çıkartarak “kişiyi değersiz hissettirecek davranışlar” yoluyla işini yapamaz hale getirmek, adına mobing denilen zorbalığın bir türü olarak karşımıza çıkmaktadır.
İtibarın devrilmesi için yeltenmenin iki ana unsuru vardır : “kasıtlı” yapılması ve “gerçek dışı” bir iddiaya dayanması…İtibara kastedenlerin kullandıkları teknikler sayılamayacak kadar çoktur:
* Hedefin sürekli olarak değersizliğini dile getirmek, karikatürize etmek, alay silahını kullanmak. Saçma sözler, dedikodular ve beden dili ile rahatsız ederek, küçük düşürmek suretiyle toplumdan tecrit etmek ve yalnızlaştırmak,
* “Korkulan, istenmeyen, çağdaş bilginin cahili, görüşleri güvensiz ,tutarsız kişi, kurum (ya da kurul) ” algısının yaymak. Basit ve büyük yalanları sürekli tekrar etmek suretiyle aşağılamak, karalamak,
* Sandviç metodu denilen psikolojik oyunla “takdir ederiz, İyidir, hoştur, çalışkandır ama…” dedikten sonra sevenlerini ondan uzaklaştıracak kimi çarpıtılmış kimi uydurulmuş özelliklerini sayarak kuşku uyandırmak. Açıklanan görüşün bir kısmını kırparak bağlamından koparmak,
* Sosyal medyanın alaycı veya çirkin caps ve montajları sahte ve/veya trol hesaplar ile yaymak; özel hayatları çoğu zaman mahreme saygısızca, kimi zaman yalanla bezeyerek sosyal medyada ortaya saçmak gibi pek çok yöntem kullanılıyor.
İtibarın kazanılması uzun yıllar yaşanmışlıklara, çalışma, gayret ve sabra dayanıyor; buna benzer şekilde bazı itibar saldırıları da tıpkı uzun süreli zehirlerin tesiri gibi yıllarca sürebiliyor. Tanımı gereği halk/insanlar/çevre tarafından saygı görme, değerli bulunma ve güvenilir olma anlamına gelen itibarın, saldırılarla yerle bir edilmesi de kamuya açık yani halkın gözünün önünde olması istenir.
Fısıltı dünyanın en tesirli gazetesidir; ve bu güç, iletişim dünyasının şeytana pabucunu ters giydirme konusunda yarışan insanlarınca keşfedilmiştir! Profesyonel ajanslar ve kötü niyetli odaklar tarafından teknoloji kılıfına sarılıp milyonlarca insana bu kötücül salgın hastalık bulaştırılmaya devam ediliyor. Gerçek yaşamı doğrudan etkileyen dijital itibarın çok önem kazandığı zamanlardayız. Üretilen küçük düşürücü, hırpalayıcı bir iftira fısıltıyla başlayıp hızla yayılır, sosyal medyada gündeme düşer ve “linç” süreci sonunda “dijital itibar” yerle bir olur… Öyle ki sosyal medya linçleri neticesinde psikolojik sorunlar yaşayanları, aile saadeti bozulanları, işini tamamıyla kaybedenleri hatta intihara sürüklenenleri sıkça duyar olduk.
Bir kahramanı ,bir lideri, sözü dinlenen saygın bir şahsiyeti “önlem alınmadığı takdirde” toplumun nazarında bitirmek bugünün dijital dünyasında artık çok kolay. Aynı şekilde bir inanış veya kültür topluluğunu asılsız malumatların yayılması suretiyle gayesiz bir yığın haline sokmak, bir firmanın emeklerini haksız rekabet için yerle bir etmek sarsıcı düzeyde mümkün olabilmekte…İtibara yapılan zorbalığın sonuçları yıpratıcı, tahrip edici, yıkıcı ve onarılmaz maddi/manevi kişisel ve sosyal yaralara, felaketlere yol açıcı olabiliyor.
Çağdaş küresel medeniyetin ‘basit insan’a yüklediği “daima kazanma” mantığı, her türlü rekabetin haksızlığı da kapsayacak şekilde benimsenmesine bağlanmış. Halbuki günlük hayatta farkında olmasak da “Hak” dediğimiz olgu sadece gerçek dünyada somut temaslardan doğmuyor!
*Bu yazı faydalı bulup hoşunuza gittiyse sosyal medya hesaplarınızda paylaşarak daha çok kişiye ulaşmasına yardımcı olabilirsiniz. İlginiz ve desteğiniz için teşekkür ederim.
İstifade ettiklerim :
https://www.calismatoplum.org/Content/pdf/calisma-toplum-1610-f542a09f.pdf
https://openaccess.maltepe.edu.tr/xmlui/handle/20.500.12415/3277
http://vavelif.com.tr/yazarlarimiz/garip-saglik/867/itibarsizlastirma-fitnesi-imtihani#_edn1
https://gencdergisi.com/3460-itibarsizlastirma-sendromu.html
