Tarih; toplulukları, milletleri, kuruluşları etkileyen haraketlerden doğan, olayları ve yer göstere anlatan, bu olaylar arasındaki ilişkileri, daha önceki ve sonraki olaylarla bağlantılarını karşılıklı etkilenmelerini, her milletin kurduğu medeniyetleri, kendi iç sorunlarını inceleyen bilimdir. Tarih sözü ‘istorien’ sözünden gelmektedir ve onun farklı dillerde karşılığı da vardır. Azerbaycan dilinde: -tarix, türkçe: -tarih, İngilizce: -history, Rusça: -istoriya, Fransızca: -histoire, almanca- historie sözü gibidir.
Tarih insanlığın sosyal ve siyasal konularda doğru karar vermesini sağlar. Tarihin hisse, ibret ve öteki özellikleri önemlidir. Eskiden beri üzerinde durulan en büyük faydası, insanların gelecekte yapacakları için geçmişten ibret almaları yönüdür. İnsanlık üç boyutun üzerindedir. Dünden gelmekte, bugünü yaşamakta ve yarına gitmektedir. İnsanlığın yarını için en iyi tahmini tarihçiler yapabilir. Çünkü bu üç boyutun en iyi bilineni bugündür. Ancak bugünü bilmek, yarını sezmek ve tahmin etmek için yeterli değildir. Böylece insanın ve insanlığın yarını bilmesi ve sezmesi için gereken öteki boyut, dünün bilinmesidir. Dünü bilmek ise, tarih sayesinde mümkün olabilmektedir. Hayat dünden gelmekte, bugünü yaşamakta, fakat aynı zaman da yarına gitmektedir. Ve tarih her zaman yaşanan hayatın geçmiş zaman içindeki bir kesitidir.
20.yüzyılın ikinci yarısında tarihçileri, tarih eğitimcilerini ve tarih felsefecilerini her zaman düşündüren sorulardan biri de 1. Tarih nedir? 2. Tarih ne işe yarar? 3. Neden tarih öğreniyoruz ve öğretiyoruz ?
Neden tarih öğreniyoruz ve öğretiyoruz ?
Tarih öğretiminin kendisinden beklenen faydanın sağlanabilmesi için, öncelik olarak yapılması gereken şey ondan nelerin beklendiğinin, eğitim ve öğretimle amaçlananların ne olduğunu net olarak belirtilmesi gerekiyor. James L Smith ‘Why Teach History’ adlı makalesinde tarih ilminin öğretilmesinin 10 nedeni açıkça gösterilmiştir. Neden olarak gösterilenler arasında şunlar yer almaktadır:
• Tarih, öğrencilere temel okuma yazma ve analitik düşünme becerilerinin geliştirilmesine fırsat sağlıyor.
• Tarih, öğrencilere yaşadıkları toplumu daha iyi anlamalarına yardım ediyor
• Tarih öğrencilere başkalarını anlama sürecinde onlara bireyler gibi kendilerini daha iyi anlamalarına yardım ediyor.
• Tarih, öğrencilere değişik insanları anlatmayı öğretir. ( Tarihsel düşünmeyi öğrenmeyi gerektirir, öğrencilere bir tek ‘bugüncülük’ öğrenilmemesine mani olmamasını öğretiyor)
• Tarih, öğrencilere daha büyük bakış açısı olan ve büyük şekilde hayal etmeye izin veriyor.
• Tarih, öğrencilere teşvik ( ilham) etmeyi yaptırır.
• Tarih, öğrencilere bağlantı duygusunu hissetmelerine yardım ediyor.
• Tarih eğlenceli ve ahenklidir. ( tarih dersi öğrencileri ispatlarla ezberlemelere uğraştırmayacak bir derse döner ve öğretmenin tarih sınıfının öğrencileri için zevkli vakit geçirecekleri bir mekana dönüştürülmesi için her hangi bir neden yoludur)
• Tarih, öğrencilere düşünce ve isteye izin veriyor; onlara iyi bir gelecek düşünmek için olanaklar sağlıyor.
Tarih insanların kendilerini tanımaları için öğretilir. Çünkü tarih yerel, ulusal ve uluslararası topluluklar hakkındaki temel bilgileri genişleten ve eğiten bir ilginç bir inceleme türüdür. Tarih bir sosyal kontrol aracı olarak, kültürel normları ve değerler sistemini gelecek kuşaklara aktarmak için geçmiş hatalardan ders çıkararak büyük ülküde var olan durumu korumak amacıyla öğretilir.
Son olarak tarih bir ülkenin insani değerlerini ve yurtseverlik duyğusunu aşılamak için de öğretilir. Tarih öğretimi konusunda son yıllarda geniş kapsamlı olan Keith. C. Barton ve Linda S. Lewstik Teaching History for Common Good ( 2004) Doing History (2007) eserinin yazarları çoçukların tarih öğrenme deneyimleri sonucu yerine getirilmesi gereken dört amaç belirlemişler. Bu amaçlar şunlardır:
• Geçmişte insanlar ve olaylarla kendileri arasındaki bağlantıları içeren sorular sormaları ve ilişki kurmaları istenir
• Öğrencilerden geçmişdeki olayların nedenlerini, gelişimini ve sonuçlarını inceleyerek aralarındaki ilişkiler içeren analiz yapmaları beklenmektedir.
• İnsanların geçmişteki olaylara ve insanlara yönelik dürüst bir biçimde tepki göstermelerini sağlayacak ahlaki değerler geliştirmeleri beklenir.
