Yaşam boyunca kendimiz yada çevremizde pek çok hastalık, yaralanma durumuyla büyük hasara ve can kaybına neden olan kaza haberleri ile karşılaşırız. Meydana gelen kazalarda sakatlık ve ölümlerin nedenlerinden biri, hasta veya yaralılara müdahale eden kişilerin ilk yardım uygulamalarını bilmemesi Ya da ilk yardımın zamanda, doğru ve tekniğine uygun şekilde uygulanmamasından kaynaklanmaktadır.
Kaza sırasında zamanlamanın önemi, yapılan araştırmalarda ortaya konulmuştur. Kazalardaki ölümlerin yaklaşık olarak %10’u ilk beş dakikada %50’si ise ilk yarım saat içinde gerçekleşmektedir. Kazalarda ilk yardımın en kısa sürede ve etkin bir şekilde yapılmasıyla kurtarılacak hayat sayısı da artmaktadır. ABD’de yapılan bir araştırmada kalp durmalarında ilk yardımın zamanında yapılmasıyla hastaların yaklaşık %40’ı kurtarılmıştır. Aynı araştırmada, kalp durmalarında tıbbi yardım gelinceye kadar yapılan müdahaleler ile yaklaşık %20’sinin kurtarıldığı tespit edilmiştir. Herhangi bir acil durumda yapılacak basit uygulamalar kadar bazı tehlikeli davranışlardan kaçınılması da kişinin hayatını kurtarır. İlk yardımı uygulayan kişi kaza sırasında yapılmaması gerekenleri engelleyerek de hayat kurtarır. Hasta veya yaralılara yapılacak yanlış uygulamalar veya yanlış taşıma, sakatlıklara yada ölümlere neden olmaktadır.
İLK YARDIM NEDİR ?
Herhangi bir kaza ya da yaşamı tehlikeye düşüren bir durumda, tıbbi yardım sağlanıncaya kadar hayatın kurtarılması ya da durumun daha kötüye gitmesini önleyebilmek amacıyla olay yerinde, tıbbi araç ve gereç aranmaksızın, mevcut araç ve gereçlerle yapılan ilaçsız uygulamalara ilk yardım denir.
İLK YARDIMIN AMAÇLARI NELERDİR?
Yaşamsal fonksiyonların sürdürülmesini sağlamak,
Hasta veya yaralının durumunun kötüleşmesini engellemek,
İyileşmeyi kolaylaştırmaktır.
DOĞRU İLK YARDIM NASIL OLMALIDIR?
Bir kaza yada hastalık durumunda genelde yaralı insanların dışında yardım etmeye çalışan, ilk yardım konusunda yeterli bilgi sahibi olmadıkları için de yarardan çok zarara neden olan insanlar vardır. Bilinçsizce yapılan ilk yardım uygulamaları, hasta veya yaralılara müdahale etmede gecikmeye neden olur. Ayrıca gerekli güvenlik önlemleri alınmadan kaza yerine yaklaşılması neticesinde ikincil kazalar meydana gelebilir.
Acil bir durumda yaşam zincirinin birinci halkasında yer alan üç temel uygulama öncelikli olarak yapılmalıdır. Bu uygulamalar koruma bildirme ve kurtarmadır.
1- KORUMA
Olay yerini hızla değerlendirip olası tehlikeleri belirleyerek güvenli bir çevre oluşturmaya koruma denir. Olay Yeri değerlendirilirken kazanın ya da olayın çeşidine göre ( trafik kazası, yangın, patlama, elektrik çarpması vb.) farklı önlemler alınmalıdır. Ortamda ikincil kazaya neden olacak herhangi bir durum ( ikincil trafik kaza riski, elektrik kaçağı, gaz kaçağı, duman vb.) varlığında önlem alınmadan hasta veya yaralının yanına gidilmemeli; güvenli bir mesafede kalınmalı ve acilen yardım çağrılmalıdır.
1.1 OLAY YERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ
İlk yardımı yapacak kişinin hasta veya yaralının çevredeki diğer insanların can güvenliği açısından mutlaka ortamı dikkatle inceleyerek gerekli güvenlik önlemleri alınmalıdır. Her şeyden önce kendi güvenliğinizin önemli olduğu kesinlikle unutulmamalıdır.
~Olay Yeri Değerlendirilmesinin Amaçları
Olay yerinde tekrar kaza oluşma riskini ortadan kaldırmak : İlk yardımı yapıcak kişi dikkatsizlik ve tedbirsizlik sonucu yaralı pozisyonuna düşerse hasta veya yaralıya yardım edemez.
Olay yerindeki yaralıların sayısı ve yaralanma tiplerini belirlemek : Örnek: Bir trafik kazasında araç içinde oyuncak olmasına rağmen bir çocuğun görülememesi araçtan savrulmuş birileri olabileceğini düşündürmelidir.
Olay yerindeki delilleri korumak : Acil durum genellikle adli yönü olan bir olaydır. Kasıtlı olayların yanında, kaza, ihmal gibi durumlar da mahkemeler tarafından kurbanın haklarının korunması için incelenecek özelliklerdir. Bunlara ışık tutacak deliller; ortamda, hasta veya yaralının üzerinde olabilir. Dikkatsizce yapılacak herhangi bir girişim, bu delillerin zarar görmesine yol açabilir. Delil karartmak suçtur ve ilk yardımı yapacak kişinin, olayın bu yönüne de dikkat etmekle yükümlüdür.
Çevredeki imkanları hızla değerlendirmek : ilk yardımı yapacak kişinin, tek başına yeterince etkin olamayabilir. Ortamdaki diğer kişilerden alacağı doğru destek çok yararlı olacaktır. Çevredeki insanlar düşünebilen, yaralıya yardım edebilecek, sedyeyi taşıyabilecek kaynaklarıdır. Bu nedenlerle ilk yardımı yapacak kişinin öncelikle ortamdaki kişiler, arabalarda ya da çevrede bulunan ilk yardım çantası, yangın söndürme tüpü vb. imkanların varlığını kontrol etmeli, yapacağı yardımı buna göre planlamalıdır.
Olay yerinin, hızlı bir şekilde değerlendirilmesinin ardından güvenliği sağlayacak önlemler alınmalıdır.
1.2 OLAY YERİ GÜVENLİĞİNİN SAĞLANMASI
Olay yeri, trafik kazası, enkaz, sel vb. açık alan olabileceği gibi ev kazaları, iş kazaları, yangın gibi kapalı alanlarda olabilir. Açık ve kapalı alanlarda alınabilecek güvenlik önlemleri farklılık gösterir.
~Açık Alanda Güvenliğin Sağlanması
Eğer bölge güvenli değilse tehlike ( çığ, kaya düşmesi, deprem vb.) bitinceye kadar beklenir.
Olay yerinde hasta veya yaralıya yapılacak ilk yardımı engelleyebilecek meraklı kişiler olay yerinden uzaklaştırılır.
Olay yerinde yangın ve patlamayı neden olabileceğinden sigara içilmesine izin verilmemelidir. Kıvılcım oluşturabilecek ışıklandırma veya çağrı araçları kullanılmamalıdır.
Kaza yapan aracın önüne ve arkasına, diğer araç sürücülerini yavaşlatmak ve olası bir kaza tehlikesini önlemek için uyarı işaretleri yerleştirilmelidir. Bu amaçla varsa üçgen reflektör veya gündüz kırmızı renkli, gece fosforlu malzemeler kullanılabilir.
Aracın kontağı kapatılarak elektrik bağlantısı kesilir.
El freni çekilir.
Aracın tekerlerinin ön ve arkasına takoz, taş vb. malzeme yerleştirilerek araç sabitlenir.
Araç LPG’li ise aracın bagajında bulunan tüpün vanası kapatılır.
~Kapalı alanda Güvenliğin sağlanması
Tüp ya da doğagaz kaynağının vanaları kapatılır.
Ortam havalandırılır.
Elektrik düğmelerine kesinlikle dokunulmamalıdır. (kıvılcım oluşturarak yangın ve patlamaya neden olabilir.)
2.BİLDİRME
Olayın tıbbi yardım kuruluşuna haber verilmesinin, bildirim denir, olay veya kaza mümkün olduğu kadar hızlı bir şekilde telefonla tıbbi yardım kuruluşuna bildirilmelidir. Ülkemizde acil tıbbi yardım istenen telefon numarası 112’dir.
İlk yardımı yapacak kişi, 112 no’lu telefonu kendisi aramalı ya da çevredekilerden birine aratmalıdır. Çevrede yardım istenebilecek kimse yoksa telefon için kazazedenin yanından ayrılmak zorunda kaldığında hızlı hareket etmeli ve hemen geri dönmeye çalışmalıdır.
Aşağıdaki durumlarda 112 acil tıbbi yardım çağrılmalıdır;
~ Hasta veya yaralının bilinci kapalı ise.
~ Hasta veya yaralının bilinci açık olsa bile ciddi yaralanması varsa. (kafa travması, yüksekten düşme vb.)
~ Solunum güçlüğü varsa.
~ Göğüste basınç hissi ve ağrı varsa.
~ Kanaması varsa.
~ Karında ağrı ve sertlik varsa.
~ Kusması varsa.
~ Baş ağrısı ve konuşma güçlüğü varsa.
~ Zehirlenme belirtileri varsa.
~ Baş, boyun, omurga travmasından şüpheleniyorsa.
~ Kıkırdaklarda.
~ Yangın ve patlamalarda.
~ Elektrik çarpmalarında.
~ Trafik kazalarında.
Acil çağrılarda bilgilerinin doğru verilmesi, telefondaki acil çağrı personelinin önerileri dikkatlice dinlenmeli, aranılan telefon geri aranabileneceğinden gereksiz yere meşgul edilmemesi uyulması gereken önerilerdendir.
3.KURTARMA
Kurtarma ilk yardımı yapacak kişinin yapacağı müdahalelerin sonuçlarını belirleyecek temel uygulamalardandır.
~ Hasta veya yaralılara müdahalede yardımcı olacak kişiler organize edilir.
~ Olay yerinin güvenliği sağlandıktan sonra hasta veya yaralıların durumları hızla değerlendirilir. Bu aşamada hasta veya yaralıların durumlarını tek tek değerlendirmek için vakit kaybedilmemelidir. Aksi halde acil durumdaki hasta veya yaralılara müdahalede gecikme olur. İlk yardım uygulamalarında öncelikle durumu ağır (bilinci kapalı, kanamalı vb.) ve risk taşıyan hasta veya yaralılardan (bebek, çocuk, gebe, yaşlı vb.) başlanır.
~ Hasta veya yaralı yangın, patlama, gaz sızıntısı vb. tehlikeli durumlar dışında kesinlikle hareket ettirilmemelidir. Tehlikeli durumlarda taşınması gerekiyorsa mümkün olduğu kadar hızlı hareket edilmeli ve dikkatli olunmalıdır.
~ Kırık veya kanamalara gerekli müdahale edilir.
~ Hasta veya yaralı sıcak tutulmalı ve yarasını görmesine izin verilmemelidir.
~ Bilinci kapalı olan hasta veya yaralıya ağızdan hiç birşey verilmemelidir.
~ Acil tıbbi yardım görevlileri gelene kadar hasta veya yaralının yanında kalınır.
~ Hasta veya yaralı yada olay hakkındaki bilgiler kaydedilir.
~ Hasta veya yaralının korku ve endişeleri giderilmesi; nazik ve hoşgörülü davranılmalıdır.
